Hoe Ervaren Dieren Pijn?

Mensen kennen de onverwachtse prik van een injectienaald, de gloeiende pijn van een gestoten teen en de kloppingen van kiespijn. We kunnen veel soorten pijn identificeren en op diverse manieren behandelen -- maar hoe zit dat bij andere diersoorten? Hoe ervaren de dieren om ons heen pijn? Robyn J. Crook onderzoekt pijn in zowel gewervelde alsook ongewervelde dieren. L

Bekijk hier de volledige les

Mensen kennen de onverwachtse prik van een injectienaald, de gloeiende pijn van een gestoten teen en de kloppingen van kiespijn. We kunnen veel pijnsoorten identificeren en op diverse manieren behandelen. Maar hoe zit dat bij andere soorten? Hoe ervaren de dieren om ons heen pijn?

is belangrijk dat we dit uitvogelen. We houden dieren als huisdier, ze verrijken onze omgeving, we kweken veel diersoorten voor voedsel en we doen dierproeven om wetenschap en menselijke gezondheid te bevorderen. Dieren zijn duidelijk belangrijk voor ons, dus het is even belangrijk dat we hen geen onnodige pijn veroorzaken.

Voor dieren die op ons lijken, zoals zoogdieren, is het vaak duidelijk wanneer ze gewond zijn. Maar er zijn nog veel dingen onduidelijk, zoals of de pijnstillers die wij gebruiken net zo werken op hen. Hoe meer een dier van ons verschilt, des te moeilijker het is om hun ervaringen te begrijpen. Hoe zie je dat een garnaal pijn heeft? Een slang? Een slak?

Voor gewervelden, inclusief mensen, wordt pijn onderverdeeld in twee aparte processen. Eerst voelen de zenuwen en de huid iets schadelijks en communiceren deze informatie naar het ruggenmerg. Daar activeren motorneuronen bewegingen waardoor we snel wegtrekken van de bedreiging. Dit is de fysieke herkenning van schade, genaamd nociceptie, en bijna alle dieren, zelfs degenen met heel eenvoudige zenuwstelsels, ervaren dit. Zonder dit vermogen zou het voor dieren onmogelijk zijn om schade te vermijden, wat ze met uitsterven zou bedreigen.

Het tweede deel is de bewuste herkenning van schade. Bij mensen ontstaat dit wanneer de gevoelsneuronen in onze huid een tweede ronde van verbindingen leggen via het ruggenmerg naar het brein. Daar creëren miljoenen neuronen in meerdere regionen de pijngevoelens. Dit is voor ons een erg complexe ervaring die verbonden is met emoties zoals angst, paniek en stress, die we aan anderen kunnen communiceren. Maar het is moeilijker om precies te weten hoe dieren dit deel van het proces ervaren, omdat de meesten van hen ons niet kunnen laten zien wat ze voelen.

Toch krijgen we aanwijzingen door te observeren hoe dieren zich gedragen. Wilde, gewonde dieren, zo weten we, verzorgen van hun wonden, maken geluiden om hun leed te tonen, en trekken zich terug.

In het laboratorium hebben wetenschappers ontdekt dat dieren zoals kippen en ratten zelf pijnverlichtende medicatie toedienen als ze gewond zijn. Dieren vermijden ook situaties waardoor ze eerder gewond zijn geraakt, wat wijst dat ze zich bewust zijn van gevaren.

We hebben het punt bereikt dat onderzoek ons heeft overtuigd dat gewervelde dieren pijn herkennen en dat het in veel landen illegaal is om deze dieren onnodig pijn te doen. Maar hoe zit dat bij andere soorten dieren zoals ongewervelden? Deze dieren zijn geen beschermde diersoorten, deels vanwege hun moeilijk leesbaar gedrag.

We kunnen sommige van hen goed inschatten, zoals oesters, wormen en kwallen. Dit zijn voorbeelden van dieren die ofwel geen ofwel slechts een zeer eenvoudig brein hebben. Een oester deinst bijvoorbeeld terug als ze citroensap over zich heen krijgt, door nociceptie. Maar met zo'n eenvoudig zenuwstelsel is het onwaarschijnlijk om het bewuste deel van pijn te ervaren.

Hoewel andere ongewervelde dieren meer ingewikkeld zijn, zoals de octopus, die een geavanceerd brein heeft en waarvan gedacht wordt dat het één van de slimste ongewervelde dieren is. Toch worden nog steeds in veel landen octopussen levend opgegeten. We koken ook levende kreeften, garnalen en krabben, zelfs als we niet zeker weten hoe zij dat ondergaan.

Dit stelt een ethisch probleem, omdat we deze dieren wellicht onnodig leed aandoen. Wetenschappelijke experimenten, hoewel controversieel, geven ons enkele aanwijzingen.

Proeven op heremietkreeften tonen aan dat ze een ongewenste schelp verlaten als ze worden gezapt met elektriciteit, maar blijven als het een goede schelp is.

Octopussen die aanvankelijk ter bescherming een gewonde tentakel opkrullen, lopen het risico een prooi te verliezen. Dit duidt erop dat deze dieren waardeoordelen maken rond zintuigprikkels in plaats van alleen reflexief te reageren op schade.

Intussen staan krabben erom bekend om meermaals een plek op hun lijf te wrijven waar ze een elektrische schok hebben gekregen.

Zelfs zeeslakken deinzen terug wanneer ze weten dat ze een noxische prikkel krijgen. Dat betekent dat ze zich enigszins aan fysieke gevoelens kunnen herinneren.

We hebben nog veel te leren over dierenleed. Naarmate onze kennis groeit, zullen we misschien ooit in een wereld kunnen leven waarin we geen onnodige pijn veroorzaken.

 

Bron: TED.com