Een Betere Geestelijke Gezondheid Voor Iedereen Door Iedereen Erbij Te Betrekken

Bijna 450 miljoen mensen op de wereld zijn getroffen door een psychische aandoening. In rijke landen krijgt slechts de helft passende zorg, maar in de ontwikkelingslanden wordt bijna 90 procent niet behandeld, omdat er veel te weinig psychiaters zijn. Vikram Patel schetst een veelbelovende aanpak: opleiding van leden van de gemeenschappen om geestelijke-gezondheidsinterventies te geven en gewone mensen in staat te stellen om voor anderen te zorgen.

"Stel je even twee mannen voor, Rahul en Rajiv. Ze wonen in dezelfde buurt. Ze hebben dezelfde opleiding, hetzelfde beroep. Ze komen beiden bij hun plaatselijke spoeddienst opdagen met acute pijn in de borst. Rahul krijgt een hartbehandeling, maar Rajiv wordt naar huis gestuurd.

Waarom die verschillende behandeling van deze twee vrijwel identieke mannen? Rajiv lijdt aan een geestesziekte. Het verschil in kwaliteit van medische zorg voor mensen met een psychische aandoening is een van de redenen waarom ze minder lang leven dan mensen zonder psychische aandoening. Zelfs in de best uitgeruste landen ter wereld is deze kloof in levensverwachting maar liefst 20 jaar. In de ontwikkelingslanden is deze kloof nog groter.

Maar psychische aandoeningen kunnen ook directer aanleiding geven tot overlijden. Het meest voor de hand liggende voorbeeld is zelfmoord. Misschien verwondert het jullie, net als mij dat zelfmoord bovenaan de lijst staat als belangrijkste doodsoorzaak bij jonge mensen in alle landen ter wereld met inbegrip van de armste landen.

Maar afgezien van de effecten van de gezondheidstoestand op de levensverwachting zijn we ook bezorgd over de kwaliteit van het leven. Om de totale impact te onderzoeken van de gezondheidstoestand zowel op de levensverwachting als op de levenskwaliteit gebruiken we een meetschaal: de DALY. Dat staat voor een Disability-Adjusted Life Year of 'levensjaar aangepast aan de ziekte'. Daarmee ontdekken we een aantal verrassende dingen over mentale ziekten vanuit een mondiaal perspectief. Bijvoorbeeld dat geestesziekten tot de belangrijkste oorzaken van invaliditeit in de wereld behoren. Depressie is bijvoorbeeld de derde belangrijkste oorzaak van arbeidsongeschiktheid, naast aandoeningen zoals diarree en longontsteking bij kinderen. Al deze psychische aandoeningen bij elkaar zijn goed voor ongeveer 15 procent van de totale wereldwijde ziektelast. Geestesziekten hebben een zeer schadelijke invloed op het leven van mensen, maar meer dan alleen de last van ziekte gaan we eens kijken naar de absolute aantallen. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat vier tot vijfhonderd miljoen mensen op onze kleine planeet getroffen worden door een geestesziekte. Sommigen hier kijken een beetje verbaasd op over dat aantal, maar denk even aan de ongelooflijke diversiteit van psychische aandoeningen, van autisme en een verstandelijke handicap in de kindertijd, tot depressie en angst, drugmisbruik en psychose op volwassen leeftijd, helemaal door tot aan dementie op oudere leeftijd. Ik ben er vrij zeker van dat elk van ons ten minste één persoon met een psychische aandoening kent in zijn meest intieme kennissenkring. Ik zie sommige hoofden knikken.

Maar afgezien van de duizelingwekkende aantallen is er iets waar we ons vanuit een mondiaal oogpunt van gezondheid echt zorgen over moeten maken. Het overgrote deel van deze mensen krijgt niet de zorg die hun leven kan veranderen. We hebben overtuigend bewijs dat een waaier aan activiteiten, medicijnen, psychologische interventies, en sociale interventies het verschil kan maken. Toch krijgen zelfs in de best uitgeruste landen, bijvoorbeeld hier in Europa, ongeveer 50 procent van de getroffenen deze hulp niet. In de landen waar ik werk bereikt die zogenaamde behandelingskloof een verbazingwekkende 90 procent. Het is dan ook niet verwonderlijk, dat als je spreekt met iemand die lijdt aan een psychische ziekte, je steeds verhalen te horen krijgt van verborgen lijden, schaamte en discriminatie in bijna alle aspecten van hun leven. Maar misschien wel het meest hartverscheurend zijn de verhalen van het schenden van zelfs de meest elementaire rechten van de mens, zoals de jonge vrouw op deze afbeelding. Dat gebeurt elke dag, zelfs in de instellingen die werden gebouwd voor mensen met psychische aandoeningen: psychiatrische ziekenhuizen.

Het is deze onrechtvaardigheid die me ertoe heeft aangezet om iets te doen voor mensen met een psychische aandoening. Ik hield me vooral bezig met het overbruggen van de kloof tussen onze kennis om levens te veranderen, de kennis van effectieve behandelingen en hoe we die toepassen in het dagelijks leven. Een bijzonder belangrijke uitdaging is het grote tekort aan geestelijke-gezondheidszorgers, zoals psychiaters en psychologen, vooral dan in de ontwikkelingslanden.

Ik studeerde geneeskunde in India en daarna koos ik voor psychiatrie als mijn specialiteit, tot groot ongenoegen van mijn moeder en al mijn familieleden die neurochirurgie een meer respectabele optie voor hun briljante zoon vonden. Maar ik zette door en volgde een opleiding in Groot-Brittannië in een aantal van de beste ziekenhuizen in dat land. Ik was erg bevoorrecht. Ik werkte in een team van zeer getalenteerde, meevoelende, maar nog belangrijker, hoogopgeleide specialisten in de geestelijke gezondheidszorg.

Kort na mijn opleiding werkte ik eerst in Zimbabwe en dan in India en ik werd geconfronteerd met een geheel nieuwe werkelijkheid. Dit was de realiteit van een wereld met bijna geen geestelijke-gezondheidszorgers. In Zimbabwe waren er ongeveer een dozijn psychiaters, van wie de meesten in Harare stad woonden en werkten. Zo bleven er slechts een paar beschikbaar voor de geestelijke gezondheidszorg van negen miljoen mensen op het platteland.

In India was de situatie niet veel beter. Om het even in perspectief te plaatsen: als het percentage aan psychiaters in India even groot zou zijn als in Groot-Brittannië, dan zouden er zo'n 150.000 psychiaters in India zijn. Raad eens hoeveel er zijn? Ongeveer 3000, twee procent van 150.000.

De modellen voor geestelijke gezondheidszorg waarin ik was opgeleid, kon ik hier niet toepassen. De modellen voor geestelijke gezondheidszorg waarin ik was opgeleid, kon ik hier niet toepassen. Die steunden op te dure specialisten voor geestelijke gezondheidszorg in landen als India en Zimbabwe. Dit vergde een totaal ander denkkader.

Ik vond boeken waar het idee van taakverschuiving in de wereldwijde gezondheidszorg werd uitgelegd. Het idee is eigenlijk heel simpel. Wanneer er maar weinig gespecialiseerde beroepsmensen in de gezondheidszorg zijn, gebruik dan eender wie geschikt is in de gemeenschap en leid ze op voor een scala van gezondheidszorginterventies. In die boeken vond ik inspirerende voorbeelden, over hoe bijvoorbeeld gewone mensen werden opgeleid om succesvol bevallingen te begeleiden en om longontstekingen vroeg te diagnosticeren en te behandelen. Ik bedacht dat als je gewone mensen kon trainen om dergelijke complexe gezondheidszorginterventies te leveren, dat het ook met geestelijke gezondheidszorg zou lukken. dat het ook met geestelijke gezondheidszorg zou lukken.

Ik ben erg blij dat ik vandaag verslag kan uitbrengen over veel lopende experimenten in taakverschuiving in de geestelijke gezondheidszorg in de ontwikkelingslanden in de afgelopen tien jaar. Ik wil de resultaten van drie dergelijke experimenten, alle drie in verband met depressie, nader bespreken.

Depressie is de meest voorkomende van alle psychische aandoeningen. Op het platteland van Oeganda hebben Paul Bolton en zijn collega's met dorpsbewoners aangetoond dat ze interpersoonlijke psychotherapie voor depressie aankunnen. In een gerandomiseerde controleproef toonden zij aan dat 90 procent van de behandelde personen herstelden, vergeleken met ongeveer 40 procent in de vergelijkingsdorpen. Op dezelfde manier toonden op het platteland van Pakistan Atif Rahman en zijn collega's aan dat vrouwelijke gezondheidsbezoekers, die moeders bijstaan in het Pakistaanse zorgsysteem, cognitieve gedragstherapie kunnen geven aan depressieve moeders. Weer met dramatische verschillen in de herstelresultaten. Ongeveer 75 procent van de moeders herstelden in vergelijking met ongeveer 45 procent in de vergelijkingsdorpen. Bij mijn eigen onderzoek in Goa, in India, hebben we opnieuw aangetoond dat lekenbegeleiders uit de lokale gemeenschappen konden worden opgeleid om psychosociale interventies voor depressie en angst te leveren met herstelpercentages van 70 procent in vergelijking met 50 procent in de vergelijkbare primaire gezondheidscentra.

Om al deze verschillende experimenten in taakverschuiving te omschrijven -- er zijn natuurlijk vele andere voorbeelden -- en om te proberen weer te geven wat nodig is voor een succesvolle taakverschuivingsoperatie heb ik dit acroniem bedacht: SUNDAR. SUNDAR betekent in het Hindi 'aantrekkelijk'. Vijf belangrijke punten op deze dia zijn cruciaal voor een effectieve taakverschuiving. Ten eerste moet de boodschap zo eenvoudig mogelijk worden gebracht. Weg met alle jargon waar de geneeskunde zich in hult. Complexe gezondheidszorginterventies moeten worden opgedeeld in kleinere onderdelen die gemakkelijker over te dragen zijn naar minder getrainde individuen. Gezondheidszorg moet weg uit de grote instellingen en dichter bij de mensen thuis worden gebracht. Gezondheidszorg moet gebeuren met beschikbare en betaalbare mensen uit onze lokale gemeenschappen. En belangrijker nog, we moeten de weinige beschikbare specialisten heroriënteren om een rol te spelen bij capaciteitsopbouw en toezicht.

Mij lijkt taakverschuiving een idee van mondiale betekenis. Hoewel het ontstaan is uit de situatie van gebrek aan middelen in de ontwikkelingslanden, denk ik dat het ook veel kan betekenen voor landen met betere middelen. Waarom? Voor een deel omdat de kosten voor gezondheidszorg in de ontwikkelde wereld snel uit de pan rijzen. Een groot deel van die kosten zijn kosten van menselijke hulpbronnen. Maar even belangrijk is dat de gezondheidszorg zo ongelooflijk geprofessionaliseerd is dat ze voor lokale gemeenschappen een ver-van-mijn-bedshow is gebleven. Wat echt 'sundar' is aan het idee van de taakverschuiving, is niet zozeer dat het de gezondheidszorg meer toegankelijk en betaalbaar maakt. Het geeft mensen de mogelijkheden het lot in eigen handen te nemen. Het stelt gewone mensen in staat om beter te worden in de zorg voor de gezondheid van anderen in hun gemeenschap, en daardoor betere verzorgers van hun eigen gezondheid. Voor mij is taakverschuiving het ultieme voorbeeld van de democratisering van medische kennis en dus ook van medisch kunnen.

Iets meer dan 30 jaar geleden kwamen de naties van de wereld samen in Alma-Ata en stelden deze iconische verklaring op. Jullie kunnen wel raden dat we 12 jaar later nog ver van dat doel verwijderd zijn. In de wetenschap dat gewone mensen in de gemeenschap vandaag kunnen worden opgeleid en, met voldoende begeleiding en ondersteuning, een scala van gezondheidsdiensten kunnen leveren, komt de realisatie van die belofte nu misschien dichterbij. Om de leuze 'Gezondheid voor Allen' waar te maken, moeten we allemaal betrokken worden in dat traject. Vooral dan wat geestelijke gezondheid betreft, moeten mensen met een psychische aandoening en hun verzorgers erin worden betrokken.

Het is om deze reden dat enkele jaren geleden de Movement for Global Mental Health is opgericht (Beweging voor Mondiale Geestelijke Gezondheid) als een virtueel platform waarop professionals zoals ik en mensen die getroffen zijn door een psychische aandoening schouder-aan-schouder opkomen voor de rechten van mensen met een psychische aandoening om de zorg te krijgen waarvan we weten dat die hun leven kan verbeteren en om een leven in waardigheid te leven.

Ten slotte, als je een moment van rust of stilte hebt in deze zeer drukke paar dagen of misschien daarna, denk dan eens aan die persoon of personen met een psychische aandoening en durf om hen te geven. Dank je."

(Applaus)

 

Bron: TED.com