Waarom Je Naar Vivaldi's 'De Vier Jaargetijden' Zou Moeten Luisteren

Luchtig, helder en vrolijk, 'De Vier Jaargetijden' van Antonio Vivaldi is een van de bekendste muziekstukken uit begin achttiende eeuw. Het werd gebruikt in talloze films en reclamespotjes. Maar wat is haar betekenis en waarom klinkt het zo? Betsy Schwarm vertelt over de achtergrond van dit muzikale meesterwerk.

Bekijk hier de volledige les

Luchtig, helder en vrolijk. Het is een van de bekendste muziekstukken uit begin achttiende eeuw. Het werd gebruikt in talloze films en reclamespotjes, maar wat is het precies en waarom klinkt het zo?

Dit is het intro van Lente uit De Vier Jaargetijden van de Italiaanse componist Antonio Vivaldi. De vier jaargetijden zijn deels bekend, omdat ze aangenaam klinken. Wat echter opmerkelijker is, is dat ze als het ware verhalen vertellen. Toen het muziekstuk in 1725 in Amsterdam werd gepubliceerd, werden er gedichten aan toegevoegd waarin per jaargetijde de specifieke kenmerken stonden die Vivaldi op muzikale wijze wilde uitdrukken. Met deze toevoeging van een specifieke boodschap aan de muziek, was Vivaldi zijn tijd ver vooruit.

Als je de gedichten zou lezen terwijl je naar de muziek luistert, dan zie je dat de poëtische scènes netjes synchroon lopen met het muzikale beeldmateriaal. We worden verteld dat de vogels de lente verwelkomen met feestelijk gezang en dat is precies wat ze hier doen. Maar al snel breekt er een onweersbui los. En naast het muzikale onweer en de bliksem zijn er nu ook nog meer vogels; nat, angstig en droevig.

In Zomer zingt de tortelduif haar naam Tortorella in het Italiaans, voordat een hagelbui neerslaat op de velden. In Herfst stormen fanatieke jagers op hun prooi af.

Winter begint met klapperende tanden in de kou, gevolgd door het schuilen bij een knappend haardvuur. Vervolgens weer naar buiten in de storm, waar valpartijen zullen plaatsvinden op het ijs. In deze eerste winterweken komt het jaar tot een eind net zoals Vivaldi's muzikale verkenning van de jaargetijden.

Pas in begin negentiende eeuw zou zulke expressieve programmamuziek, zoals dat werd genoemd, populair worden. Tegen die tijd waren er grotere en gevarieerdere ensembles, met blaas- en slaginstrumenten, om het verhaal te vertellen. Maar het lukte Vivaldi al met één viool, wat strijkinstrumenten en een klavecimbel. In tegenstelling tot tijdgenoot Bach, had Vivaldi weinig interesse in complexe fuga's. Hij bood liever toegankelijk vermaak aan zijn luisteraars, met melodieën die later in het stuk worden herhaald, om te herinneren aan eerdere momenten. Zo begint het eerste deel van Lente met een thema waar het ook mee eindigt, met een paar kleine variaties erin.

Een inspirerende wijze om luisteraars aan te trekken en Vivaldi, beschouwd als een van de fenomenaalste violisten uit begin achttiende eeuw, begreep de waarde van het publiek. In sommige van deze concerten was hij zelf de sterviolist. Andere werden uitgevoerd door de jonge musici van Pietà, een Venetiaanse meisjesschool waar Vivaldi hoofd van de muziekafdeling was. De meeste leerlingen waren weeskinderen. Muziekonderwijs was niet enkel een sociale vaardigheid voor jongedames, maar ook een opstap naar een carrière voor degenen die wellicht niet aan de man kwamen.

Zelfs in Vivaldi's tijd diende zijn muziek als ontspanning voor iedereen, niet alleen voor welvarende aristocraten. Driehonderd jaar later werkt deze aanpak nog steeds en klinkt Vivaldi's muziek nog altijd als de draf van passerende paarden.

 

Bron: TED.com