Als Een Verhaal Je Ontroert: Doe Dan Iets!

Verhalen zijn noodzakelijk, maar ze zijn bijlange niet zo magisch als ze lijken, zegt schrijfster Sisonke Msimang. In deze grappige doch zinvolle talk, zet Msimang vraagtekens bij onze obsessie met verhalen vertellen en focust ze op de ondergang van feiten. In deze kritische tijd waarin luisteren een substituut voor actievoeren is geworden, vraagt Msimang onze telefoons op stil te zetten en onze schermen te verlaten om zo een plan voor gerechtigheid te creëren in de echte wereld.

"Eerder dit jaar kreeg ik bericht dat ik een TED Talk zou houden. Ik was opgewonden, daarna in paniek, daarna weer opgewonden, dan weer paniek, en tussen die opwinding en paniek in begon ik onderzoek te doen. Dat onderzoek bestond vooral uit googelen hoe je een geweldige TED Talk geeft.

(Gelach)

Tussendoor was ik ook Chimamanda Ngozi Adichie aan het googelen. Weten jullie wie dat is?

(Gejuich)

Dus ik googelde haar, want ik googel haar altijd, omdat ik een fan ben. Maar ook omdat ze altijd iets belangrijks en interessants te zeggen heeft. De combinatie van dat zoekwerk bleef verwijzen naar haar voordracht over de gevaren van het vertellen van één en hetzelfde verhaal, wat er gebeurt als we over één lens beschikken om sommige groepen van mensen te willen begrijpen. Het is de perfecte talk. Het is de talk die ik gegeven had indien ik eerder beroemd was geweest.

(Gelach)

Weet je, zij is Afrikaans en ik ben Afrikaans. Zij is feminist en ik ben feminist. Zij vertelt verhalen en ik vertel verhalen. Het voelde echt aan als mijn talk!

(Gelach)

Dus besloot ik dat ik zou leren coderen en dat ik het internet zou hacken. Ik zou gewoonweg alle kopieën van die talk verwijderen, uit het hoofd leren, en hier komen voordragen alsof het mijn eigen talk was. Alles ging zoals gepland, behalve het coderen, tot ik enkele maanden geleden op een morgen wakker werd bij het nieuws dat de echtgenote van een zekere presidentskandidaat een speech had gegeven die --

(Gelach)

(Applaus)

die verdacht veel klonk als die van een andere van mijn favorieten: Michelle Obama.

(Gejuich)

En toen besloot ik dat ik best mijn eigen TED Talk zou schrijven. Dat heb ik dus gedaan. Ik wil hier praten over mijn eigen bevindingen over verhalen vertellen. Ik wil jullie vertellen over de kracht van verhalen. Maar ik wil ook praten over hun beperkingen, met name voor degenen die geïnteresseerd zijn in sociale gerechtigheid.

Sinds Adichie haar voordracht gaf, zo'n zeven jaar geleden, is het verhalen vertellen beginnen te bloeien. Verhalen zijn overal, en als er een gevaar schuilt in het vertellen van steeds hetzelfde verhaal, dan denk ik dat we ook het floreren moeten huldigen van die talrijke verhalen en stemmen. Verhalen zijn een remedie tegen vooroordelen. Als je vandaag tot de middenklasse behoort en over internet beschikt, kan je die verhalen zo downloaden met een vingerklik of een veeg over het scherm. Je kan naar een podcast luisteren over hoe het is om als Dalit op te groeien in Calcutta. Je kan een inheemse Australiër horen praten over hoe hij trachtte zijn kinderen op te voeden met waardigheid en trots. Verhalen doen ons verliefd worden. Ze helen onenigheid en overbruggen kloven. Verhalen maken het gemakkelijker om te praten over de dood van mensen in onze maatschappij die er schijnbaar niet toe doen, want daardoor gaan we er toch om geven.

Ik ben niet overtuigd en dat terwijl ik werk voor het 'Centre for Stories'. Mijn werk bestaat uit het helpen vertellen van verhalen die de gangbare verhalen ter discussie stellen, over wat het betekent om zwart te zijn, of moslim, of vluchteling, of de andere categorieën waar we constant over praten. Ik begon met dit werk na een flinke poos als activist voor sociale gerechtigheid, en dus ben ik geïnteresseerd in hoe mensen praten over niet-fictieve verhalen alsof het meer dan louter entertainment was, alsof het erom ging de stimulans tot sociale actie te zijn. Het is niet ongewoon te horen dat verhalen de wereld verbeteren. Des te meer maak ik me zorgen dat zelfs de schrijnendste verhalen, over diegenen waar geen mens om lijkt te geven, veelal in de weg komen te staan van sociale gerechtigheid. Dit gebeurt niet omdat vertellers willen kwetsen. Integendeel. Vertellers bedoelen het meestal goed, vermoedelijk zoals wij allemaal. En het publiek van zulke vertellers zijn veelal medelevende mensen. Maar goede intenties kunnen onopzettelijke gevolgen hebben. Daarom wil ik suggereren dat verhalen niet zo magisch zijn als ze lijken. Er zijn drie -- want het is gebruikelijk dat er drie zijn -- drie redenen waarom ik denk dat verhalen de wereld niet noodzakelijk verbeteren.

Ten eerste, verhalen kunnen een illusie van solidariteit creëren. Niks gaat die "feel-good factor" te boven van het beluisteren van een geweldig verhaal, waarbij je het gevoel hebt alsof je die berg beklom, toch? Of dat je die geïnterneerde uit de dodencel bevriend hebt. Maar dat deed je niet. Je hebt geheel niks gedaan. Luisteren is een belangrijke maar ontoerijkende stap richting sociale gerechtigheid.

Ten tweede denk ik dat we aangetrokken worden tot personages die leuk en menselijk lijken. En dat houdt steek, toch? Want als je iemand leuk vindt, dan geef je om hen. Het omgekeerde is ook waar. Als je iemand niet leuk vindt, dan geef je niet om hen. En als je niet om hen geeft, dan heb je geen morele plicht om te denken over de omstandigheden die hun levens vormden.

Ik leerde deze les op veertienjarige leeftijd. Ik leerde dat je iemand niet leuk hoeft te vinden om hun wijsheid te erkennen en dat je iemand niet leuk hoeft te vinden om je aan hun zijde te voegen. Mijn fiets werd gestolen terwijl ik erop reed --

(Gelach)

wat mogelijk is als je traag genoeg rijdt, zoals ik dus.

(Gelach)

Dus ik reed over een veld in de buurt in Nairobi waar ik opgroeide en het was nogal een hobbelig pad, en wanneer je fietst, wil je niet hotsend en botsend gaan --

(Gelach)

Dus ga ik traagjes trappend en plotseling lig ik op de grond. Ik lig op de grond en kijk op, en er is zo'n knulletje dat er vandoor trapt met mijn fiets. Hij is zo'n twaalf jaar oud, en ik lig op de grond, en ik huil want ik had lang gespaard voor die fiets. Ik huil en ik sta op en begin te gillen. Mijn instincten ontwaken en ik begin te gillen: "Mwizi, mwizi!" Dat betekent 'dief' in Swahili. En plotseling komen mensen tevoorschijn en zetten de achtervolging in. Dit is Afrika, bende-gerechtigheid in actie. Toch? Ik kom de hoek om en ze hebben hem gevat, ze hebben hem gevangen. De verdachte is aangehouden en ze dwingen hem mijn fiets terug te geven en zich te verontschuldigen. Die typische Afrikaanse gerechtigheid, nietwaar? Ze doen hem 'sorry' zeggen. We staan tegenover mekaar, hij kijkt me aan en zegt "sorry", maar hij kijkt me aan met een blik van ongebreidelde woede. Hij is verschrikkelijk woest. Dit is de eerste maal dat ik geconfronteerd werd met iemand die me niet leuk vindt om wat ik representeer. Hij kijkt me aan met een blik van: 'Jij, met je glanzende huid en je fiets, bent kwaad op mij?'

Dit was een harde les dat hij me niet leuk vond. Maar weet je wat? Hij had gelijk. Ik was een kind uit de middenklasse die in een arm land woonde. Ik had een fiets en hij had amper eten. Soms zijn het de boodschappen die we niet willen horen, die ons met onszelf confronteren, die we het nodigst moeten horen. Voor iedere lieflijke verteller die je hart steelt, zijn er honderden wiens stemmen onduidelijk en ruig zijn, die niet in mooie outfits zoals deze op een podium mogen staan. Er zijn miljoenen boze-jongen-op-een-fiets-verhalen en we kunnen die niet zomaar negeren gewoonweg omdat we de hoofdrolspeler niet leuk vinden, of omdat we dat kind niet uit het weeshuis zouden adopteren.

De derde reden waarom ik denk dat verhalen de wereld niet noodzakelijk verbeteren, is omdat we zo vaak opgaan in persoonlijke verhalen, zodat we het geheel vergeten te bekijken. Dus juichen we mensen toe die ons vertellen over hun schaamtegevoelens, maar we verbinden dat niet per se met onderdrukking. We knikken wanneer iemand ons zegt dat ze zich nietsbetekenend voelden, maar we verbinden dat niet met discriminatie. De belangrijkste verhalen betreffende sociale gerechtigheid, zijn diegene die beide doen, ze zijn persoonlijk en doen ons ook het politieke aspect begrijpen.

Het gaat niet enkel om de leuke verhalen versus de verhalen die we negeren. We leven in een maatschappij met een grotere problematiek: verhalen beginnen namelijk nieuws te vervangen voor velen. Ja? We leven in een tijd waarin we de afname van feiten kunnen waarnemen en waarin emoties heersen. Analyse is nogal saai, toch? Waarin we waarde hechten aan hetgeen we voelen boven wat we kennen. Een recent onderzoek door het Pew Center over trends in Amerika toont aan dat 10 procent van jongvolwassenen onder de 30 "veel vertrouwen heeft in de media." Dit is veelzeggend. Het betekent dat vertellers vertrouwen winnen precies op het ogenblik dat de media het vertrouwen in het publiek beginnen te verliezen. Dat is niet goed. Hoewel verhalen belangrijk zijn omdat ze ons veel inzichten schenken, hebben we de media wel degelijk nodig. Dankzij mijn jaren als activist weet ik dat we verifieerbare feiten van de media nodig hebben in combinatie met de stemmen van krachtige vertellers. Zo krijgen we vooruitgang in sociale gerechtigheid.

In de uiteindelijke analyse is het gerechtigheid die van deze wereld een betere plaats maakt, niet verhalen. Toch? En als het gerechtigheid is die we zoeken, dan denk ik dat we ons niet moeten concentreren op media of vertellers. We moeten ons concentreren op publiek, op iedereen die naar de radio of naar podcasts luistert, en dat zijn wij allemaal samen.

Een paar concluderende gedachten over wat publiek kan doen om van deze wereld een betere plek te maken. Ten eerste, ik denk dat de wereld kan verbeterd worden als publiek nieuwsgieriger en skeptischer was, en zich meer bevroeg over de sociale context die de verhalen waar het zo dol op is creëerde. Ten tweede, publiek moet erkennen dat vertellen een intellectuele zaak is. Ik denk dat het van belang is dat publiek meer interactie van hun favoriete websites moet eisen, in de vorm van knoppen zoals: 'Als je dit verhaal leuk vond, klik dan hier om een doel te steunen waar jouw verteller in gelooft.' Of: 'Klik hier om bij te dragen aan jouw vertellers volgende grote idee.' Vaak zijn we begaan met die platformen, maar niet noodzakelijk met de vertellers zelf. Tot slot denk ik dat publiek deze wereld kan verbeteren door hun telefoons af te zetten en hun schermen te verlaten en in de echte wereld te stappen buiten de grenzen van het veilige.

Alice Walker zei ooit: "Kijk nauwkeurig naar het heden dat je construeert. Het moet gelijken op de toekomst die je droomt." Vertellers kunnen ons helpen dromen, maar het is aan ons een plan voor gerechtigheid te hebben.

Dank je."

(Applaus)

 

Bron: TED.com