Zijn Elfs, Klingon, Dothraki En Na'vi Echte Talen?

Wat hebben het Dothraki van 'Game of Thrones', Na'vi uit 'Avatar', Klingon uit 'Star Trek' en Elfs uit 'In de ban van de ring' met elkaar gemeen? Het zijn allemaal verzonnen fantasytalen, kunsttalen. Kunsttalen hebben alle fantastische ingewikkeldheden van een echte taal: veel woorden, grammaticaregels en ruimte voor onlogische zaken en evolutie. John McWhorter legt uit waarom deze verzonnen talen fans intrigeren ook lang nadat de aftiteling voorbij is.

Bekijk hier de gehele les

Velen vinden het één van de tofste dingen aan 'Game of Thrones' dat de inwoners van de Dothraki Sea hun eigen echte taal hebben. En Dothraki kwam direct na de echte taal die in 'Avatar' door de Na'vi wordt gesproken. Die hadden ze zeker nodig want de Klingons in 'Star Trek' hebben tenslotte al sinds 1979 hun eigen taal. En laten we de Elfse talen niet vergeten uit J.R.R. Tolkiens trilogie 'In de ban van de ring', vooral omdat hij de grootvader van de fantasy-kunsttalen is.

Een kunsttaal staat voor een taal die ontworpen is. Het is meer dan geheimtaal, zoals Varkenslatijn, en het zijn niet alleen collecties van verzonnen taal zoals Nadsat-lingo, dat de jonge misdadigers in 'A Clockwork Orange' spreken, waar droog, uit het Russisch, toevallig vriend betekent.

Wat kunsttalen echte talen maakt, is niet het aantal woorden dat ze tellen. Het helpt natuurlijk wel om veel woorden te hebben. Dothraki heeft duizenden woorden. Na'vi begon met 1.500 woorden. Fans hebben op verschillende websites steeds meer woorden gecreëerd.

Maar we kunnen het verschil zien tussen alleen woordenschat en een echte taal door te kijken naar hoe Tolkien het geweldige Elfs heeft samengesteld, een kunsttaal met duizenden woorden. Het kan best dat je 5.000 Russische woorden leert, maar nog steeds geen begrijpelijke zin kunt vormen. Een vierjarige zou je eruit kletsen. Dat komt omdat je moet weten hoe je de woorden samenvoegt.

Een echte taal heeft een grammatica. Elfs heeft dat. Om van een werkwoord de verleden tijd te maken voeg je in het Engels '-ed' toe. Wash, washed. In het Elfs is 'wash' 'allu', en 'washed' is 'allune'.

Echte talen veranderen ook met de tijd. Er is geen enkele taal die vandaag nog hetzelfde klinkt als duizend jaar geleden. Wanneer mensen spreken, krijgen ze nieuwe gewoontes, werpen oude af, ze maken fouten en worden creatief.

Vandaag zegt men in het Engels: "Give us today our daily bread" In Oud-Engels zei men: "Urne gedaeghwamlican hlaf syle us todaeg".

In kunsttalen veranderen dingen ook. Tolkien bracht oudere en nieuwere versies van Elfs in kaart. Toen de Eerste Elfen in Cuivienen ontwaakten, was het woord voor mensen, in hun nieuwe taal, 'kwendi'. Maar in de talen van één van de groepen die verhuisde, de Teleri, werd 'kwendi' in de loop der tijd 'pendi', de k werd een p.

En net als bij echte talen splitsen kunsttalen zoals Elfs zich af in vele anderen. Toen de Romeinen het Latijn door heel Europa verspreidden werden het Frans, Spaans en Italiaans geboren. Als groepen naar andere plaatsen verhuizen, wordt hun manier van spreken ook anders, net als een heleboel andere dingen veranderen. Het Latijnse woord voor hand was 'manus', in het Frans werd het 'main', terwijl het in het Spaans 'mano' werd.

Tolkien zorgde ervoor dat het Elfs ook zoiets deed. Terwijl het originele woord 'kwendi' 'pendi' werd voor de Teleri, werd het voor de Avari, die in Midden-Aarde terechtkwamen 'kindi', en kwam de w te vervallen.

De Elfse varianten die Tolkien het meeste uitwerkte, waren Quenya en Sindarijns. Hun woorden verschillen net zo als Franse en Spaanse woorden. In Quenya betekent 'suc' drinken, in Sindarijns is het 'sog'.

En zoals je weet zijn talen onlogisch. Dat komt omdat ze veranderen en verandering gaat vaak tegen de logica in, net zoals in een woonkamer of op een boekenplank.

Echte talen zijn nooit helemaal logisch. Daarom zorgde Tolkien ervoor dat het Elfs voldoende uitzonderingen had. Veel werkwoorden hebben een vervoeging die je gewoon moet weten. Neem het woord 'know'. De verleden tijd is 'knew'. Er is geen enkele regel in het Engels die dat kan verklaren. Ach ja. In het Elvish is 'know' 'ista', maar 'knew' is 'sinte'. Ach ja.

Eerlijk gezegd is het Elfs meer een schets van een echte taal dan een complete taal. Voor Tolkien was het Elfs meer een hobby dan een poging om iets te maken dat mensen echt zouden spreken.

Veel van het Elfs dat de personages spreken in de 'In de ban van de ring'-films is verzonnen na Tolkien door toegewijde fans van het Elfs en is gebaseerd op veronderstellingen over wat Tolkien zou hebben bedacht. Meer kunnen we ook niet doen voor het Elfs aangezien er geen echte Elfen zijn om het te spreken.

Maar de moderne kunsttalen gaan nog verder. Dothraki, Na'vi en Klingon zijn ver genoeg ontwikkeld om daadwerkelijk te spreken. Er is zelfs een Klingon-vertaling van Hamlet, al zou je wel moeten wennen aan het uitspreken van de k via de huig, dat rare cartooneske ding achter in je keel. Geloof het of niet, dat doe je in vele talen op de wereld, zoals de Eskimo-talen. Elfs spreken is veel makkelijker.

Laten we deze introductie tot de kunsttalen afsluiten in het Elfs en de drie andere kunsttalen die we hebben besproken, met een vier-kunsttalige afscheidsspeech vanuit het hart: "A na marie!" "Hajas!" Na'vi's "Kiyevame!" "Qapla!" en "Tot ziens!"

 

Bron: TED.com