Een Korte Geschiedenis Van Melancholie

Als je een levend, ademend mens bent, is de kans groot dat je je ten minste een paar keer in je leven verdrietig hebt gevoeld. Maar wat is melancholie precies, en wat zouden we eraan moeten doen (als we er al iets aan zouden moeten doen)? Courtney Stephens beschrijft ons nog steeds evoluerende begrip van verdriet - en doet zelfs een pleidooi voor het nut ervan.

Verdriet is een onderdeel van de menselijke ervaring, maar al eeuwenlang zijn er grote meningsverschillen over wat het precies is en of we er iets aan moeten doen. In de simpelste betekenis wordt verdriet vaak gezien als de natuurlijke reactie op een moeilijke situatie. Je voelt verdriet als een vriend verhuist of als een huisdier doodgaat. Als een vriend zegt: "Ik ben verdrietig", reageer je vaak door te vragen: "Wat is er gebeurd?"

Maar je veronderstelling dat verdriet een externe oorzaak heeft, is een relatief nieuw idee. Dokters in het oude Griekenland zagen verdriet niet op die manier. Zij geloofden dat het een donker sap was in het lichaam. Volgens hun leer van humores werden onze lichaam en ziel beheerst door vier lichaamssappen genaamd humoren en hun balans had een directe invloed op onze gezondheid en ons temperament.

Melancholie komt van 'melaina cholè', het woord voor zwarte gal, de humor die verdriet zou veroorzaken. Door je voedingspatroon te veranderen en door medische behandelingen kon je je humoren in balans brengen.

Hoewel we nu veel meer weten over de systemen die ons lichaam besturen, weerklinken deze Griekse ideeën in huidige opvattingen, niet over het verdriet dat we allemaal weleens voelen, maar over klinische depressie. Dokters geloven dat bepaalde langdurige, onverklaarde emotionele toestanden in ieder geval gedeeltelijk verwant zijn aan hersenchemie, de balans van verschillende stoffen in de hersenen. Net als in het Griekse systeem kan een verandering in de balans van deze stoffen een grote invloed hebben op onze reactie op zelfs extreem moeilijke omstandigheden.

Ook probeert men al lange tijd om de waarde van verdriet te bepalen. In die discussie vind je een overtuigende redenering dat verdriet niet alleen onvermijdelijk is in het leven, maar ook essentieel. Als je nooit melancholie hebt gevoeld, heb je een onderdeel gemist van wat het betekent om mens te zijn. Veel denkers beweren dat melancholie nodig is om wijsheid te kunnen verkrijgen.

Robert Burton, geboren in 1577, wijdde zijn leven aan het bestuderen van de oorzaken en ervaring van verdriet. Burton schreef in zijn meesterwerk 'Anatomie van de Melancholie': "Wie wijsheid vergroot, vergroot leed."

De Romantische dichters van de vroege 19e eeuw geloofden dat melancholie ons in staat stelt om andere diepgaande emoties beter te begrijpen, zoals schoonheid en vreugde. Als je het verdriet begrijpt van de bomen die hun bladeren verliezen in de herfst, begrijp je ook de levenscyclus beter die in de lente bloemen brengt.

Maar wijsheid en emotionele intelligentie lijken behoorlijk hoog te staan in de hiërarchie van behoeften. Heeft verdriet ook waarde op een fundamenteler, concreter, misschien zelfs evolutionair niveau? Wetenschappers denken dat huilen en zich teruggetrokken voelen onze voorouders heeft geholpen om sociale banden te vormen en de steun te krijgen die ze nodig hadden. In tegenstelling tot woede of geweld was verdriet een uiting van leed die mensen direct dichterbij de lijdende persoon kon brengen en hierdoor kon zowel de persoon als de grotere gemeenschap gedijen.

Misschien heeft verdriet eenheid gebracht die we nodig hadden om te overleven, maar velen hebben zich afgevraagd of het leed dat anderen voelen lijkt op het leed dat we zelf ervaren. De dichteres Emily Dickinson schreef:
"Elk lijden dat ik tegenkom,
Neem ik nauwkeurig waar
Belast het zoals dat van mij
Of weegt het minder zwaar?"

In de 20e eeuw hebben antropologen zoals Arthur Kleinman bewijs verzameld uit de manier waarop mensen praten over pijn dat suggereerde dat emoties helemaal niet universeel zijn en dat cultuur, voornamelijk de manier waarop we taal gebruiken, kan beïnvloeden hoe we ons voelen.

Als we praten over een gebroken hart, wordt het gevoel van gebrokenheid onderdeel van onze ervaring, maar in een cultuur die spreekt van een gekneusd hart, lijkt er een andere subjectieve ervaring te zijn.

Sommige hedendaagse geleerden maakt het niet uit of verdriet subjectief of universeel is. Zij zouden liever technologie gebruiken om leed in alle vormen te verwijderen. David Pearce heeft voorgesteld dat genetische technologie en andere hedendaagse processen niet alleen kunnen veranderen hoe mensen emotionele en lichamelijke pijn ervaren, maar dat we ecosystemen in de wereld opnieuw zouden moeten ontwerpen zodat dieren niet lijden in het wild. Hij noemt zijn project 'paradise engineering'.

Maar is er iets verdrietigs aan een wereld zonder verdriet? Onze holbewonende voorouders en favoriete dichters zouden misschien niets met zo'n paradijs te maken willen hebben.

Sterker nog, het enige waarover iedereen het eens lijkt te zijn wat betreft verdriet is dat bijna iedereen uit de geschiedenis het heeft gevoeld, en dat al duizenden jaren een van de beste manieren om met deze moeilijke emotie om te gaan, is om die onder woorden te brengen, om uit te drukken wat onuitdrukbaar voelt.

In de woorden van Emily Dickinson:
"'Hoop' is dat ding met veren
Dat neerstrijkt in de ziel
Het fluit de woordeloze wijs
En houdt zich nooit meer stil"

 

Bron: TED.com