Liefde - Je Doet Het Helemaal Fout

 

In deze heerlijke TED-talk onderzoekt filosoof Yann Dall'Aglio de universele zoektocht naar tederheid en verbondenheid in een wereld die zich steeds meer focust op het individu. Het blijkt makkelijker te zijn dan je denkt. Een wijze en geestige reflectie op de staat van liefde in de moderne tijd.

"Wat is liefde? Het is een moeilijk te definiëren term, omdat hij zo breed gebruikt wordt. Ik kan houden van hardlopen, ik kan houden van een boek, een film, ik kan houden van een runderlapje. Ik kan houden van mijn vrouw. (Gelach) (Applaus)

Maar er is een groot verschil tussen een runderlapje en mijn vrouw, bijvoorbeeld. (Gelach) Als ik het runderlapje op prijs stel, is dat gevoel niet wederzijds. (Gelach) Maar mijn vrouw, die noemt me 'de ster van haar leven'.

(Gelach) Alleen een ander verlangend bewustzijn kan mij dus begerenswaardig maken. Dat weet ik, en daarom kan je de liefde ook preciezer definiëren als de begeerte om begeerd te worden. Vandaar het eeuwige probleem van de liefde:

hoe word je, en hoe blijf je begerenswaardig? Het antwoord op dat probleem vond het individu vroeger door te leven volgens de regels van de groep. Hij had zijn eigen specifieke rol, afhankelijk van zijn geslacht, zijn leeftijd, zijn sociale status. Hij moest die maar spelen om de waardering en de liefde van zijn gemeenschap te verdienen. Denk aan het meisje dat kuis moet blijven voor het huwelijk. Denk aan de jongste zoon, die de oudste zoon moet gehoorzamen die op zijn beurt aan de patriarch moet gehoorzamen.

Maar er duikt een fenomeen op, vanaf de 13e eeuw, en vooral vanaf de renaissance, in het Westen, dat zorgt voor de grootste identiteitscrisis uit de menselijke geschiedenis. Dat fenomeen is de moderniteit. Kort samengevat, is het een drievoudig proces. Ten eerste een proces van rationalisatie van het wetenschappelijk onderzoek, waardoor de techniek sneller vooruitging. Ten tweede een proces van politieke democratisering, waardoor de rechten van het individu zich ontwikkelden. Tenslotte een proces van rationalisatie van de economische productie

en van bevrijding van de economische interactie. Deze drie processen hebben samen korte metten gemaakt met de traditionele aanknopingspunten van de westerse samenlevingen, met drastische gevolgen voor het individu: het individu is voortaan vrij om al dan niet waarde te hechten aan een houding, een keuze, een object. Maar tegelijk krijgt zijn eigen persoon te maken met dezelfde vrijheid voor een ander om hem al dan niet naar waarde te schatten. Anders gezegd, vroeger zorgde ik dat ik gewaardeerd werd door me te onderwerpen aan het traditionele gezag.

Vandaag de dag verdien ik mijn waarde op de beurs. Op de vrije markt van de individuele verlangens, prijs ik me elke dag in de markt. Vandaar de angst van de hedendaagse mens. Zijn obsessie: ben ik begerenswaardig? In welke mate? Hoeveel mensen houden van me? En hoe reageert hij op die angst? Door op hysterische wijze

symbolen van begeerlijkheid te verzamelen. (Gelach) Die verzameling noem ik, en anderen met mij, het verleidingskapitaal. Op dat verleidingskapitaal is onze consumptiemaatschappij gestoeld. Men zegt over de consumptie dat we in een materialistische tijd leven. Dat klopt niet! We verzamelen dingen om met andere geesten te communiceren, opdat ze van ons zouden houden, om ze te verleiden. Er is niets minder materialistisch, niets sentimentelers dan een puber die een jeans koopt, gloednieuw, om een scheur te maken aan de knieën, om indruk te maken op Jennifer. (Gelach) Consumentisme is geen materialisme, het is eerder verzwolgen massa, geofferd in naam van de Liefde, of eerder in naam van het verleidingskapitaal.

Als we vertrekken van deze vaststelling over de liefde in onze tijd, hoe kunnen we ons dan de liefde van de toekomst voorstellen? Er zijn twee mogelijke hypothesen. Bij de eerste zet je in op een versterking van dat proces van narcistische kapitalisatie. Welke vorm die versterking zal aannemen, valt moeilijk te zeggen. Ze hangt sterk af van de sociale en technische innovatie, die per definitie moeilijk te voorspellen zijn. Maar je kan je een datingsite voorstellen waar je, een beetje zoals met airmiles, met verleidingskapitaal-punten werkt, in functie van je leeftijd, je lengte-gewicht-ratio, je diploma, je salaris, of het aantal keren dat je profiel is aangeklikt. Je kan je ook een chemische behandeling van de liefdesbreuk voorstellen, die het gevoel van aanhankelijkheid afzwakt.

Er is trouwens al een programma op MTV waarin professoren in de verleiding liefdesverdriet behandelen als was het een ziekte. Die professoren heten 'pick-up artists'. 'Artist' is gemakkelijk: dat is kunstenaar. 'Pick-up' betekent oppikken, maar niet zomaar oppikken, grieten oppikken. Het zijn dus kunstenaars in de grieten-oppikkerij. (Gelach) Liefdesverdriet noemen ze 'one-itis'. In het Engels wijst het achtervoegsel '-itis' op een infectie. 'One-itis' kan je dus vertalen als 'éénfectie'. Tamelijk walgelijk. Volgens de 'pick-up artists' is verliefdheid die gericht is op één persoon tijdverlies, verspilling van verleidingskapitaal, en bijgevolg uit te roeien als was het een ziekte, een infectie. Je kan je ook inbeelden dat je genoompaspoort voor amoureuze doeleinden gaat dienen. We zouden het bij ons hebben en het tonen, als visitekaartje, om na te gaan of de verleiding niet op voortplanting kan uitdraaien. (Gelach)

Natuurlijk zorgt die verleidingskoers, zoals elke genadeloze competitie, voor grote verscheidenheid in de narcistische voldoening, en dus voor veel eenzaamheid en frustratie. Het valt ook te verwachten dat de moderniteit zelf, de basis van de verleiding, in twijfel wordt getrokken. Ik denk met name aan groepsgerichte reacties, van het neofascistische of het religieuze soort.

Maar het hoeft niet uit te draaien op deze toekomst. Er is een andere manier mogelijk om de liefde te vatten. Hoe dan? Hoe weersta je de hysterische roep om gewaardeerd te worden? Door mijn nietigheid te beseffen. (Gelach) Juist. Ik ben niets. Maar wees gerust: jullie ook. (Gelach) (Applaus) We zijn allemaal niets.

Die nietigheid is eenvoudig te bewijzen. Om gewaardeerd te worden, vraag ik dat de ander mij begeert, dus dat betekent dat ik zelf geen waarde heb, ik heb op zich geen waarde. We doen allemaal alsof we een idool hebben. We doen alsof we een idool zijn voor iemand anders, maar eigenlijk spelen we allemaal vals, zoals de man die onverschillig door de straat flaneert, terwijl hij er alles aan doet opdat alle blikken zijn kant zouden uitgaan.

Je bewust worden van dat veralgemeende valsspelen, dat ons allen aangaat, zou rust brengen in onze amoureuze verhoudingen. Het is omdat ik bewonderd wil worden, van top tot teen, en bevestigd in al mijn keuzes, dat er een hysterie van de verleiding bestaat. Ik wil perfect lijken opdat de ander van mij zou houden. Ik wil dat hij perfect is opdat hij me in mijn waarde zou bevestigen. Dat zorgt voor koppels die geobsedeerd zijn door prestatie en die elkaar bij de minste wanprestatie laten zitten.

Tegen die houding roep ik de hulp in van de tederheid, van de liefde als tederheid. Wat is tederheid? Teder zijn, is de zwaktes aanvaarden van het beminde wezen. Je moet je daarom niet omscholen tot een triest koppel hulpverleners. (Gelach) Daar heb je niet veel aan. Er zit juist veel charme en plezier in de tederheid. Ik denk met name aan een soort humor, dat helaas weinig beoefend wordt, een soort poëzie van de veronderstelde onhandigheid.

Ik denk aan de zelfspot. Voor een koppel dat niet meer ondersteund wordt door de vereisten van de traditie, is zelfspot volgens mij dé manier om stand te houden."

 

Bron: TED.com