“Heb Geen Spijt Van Spijt”

Ons wordt bijgebracht om zonder spijt te proberen te leven. Maar waarom eigenlijk? Met haar eigen tatoeage als voorbeeld, pleit Kathryn Schulz op krachtige en ontroerende manier voor het aanvaarden van berouw.

"Dat is natuurlijk Johnny Depp. Dat is Johnny Depps schouder. En dat is Johnny Depps beroemde schoudertatoeage. Sommigen weten misschien dat in 1990, Depp verloofd was met Winona Ryder en dat hij op zijn rechterschouder had getatoeëerd "Winona forever". Drie jaar later -- wat naar Hollywoodmaatstaven een eeuwigheid is -- gingen ze uit elkaar en liet Johnny wat reparatiewerk uitvoeren. Nu staat er op zijn schouder "Wino forever" -- immer de zuiplap.

(Gelach)

Net als Johnny Depp en 25 procent van de Amerikanen tussen de 16 en 50, heb ik een tatoeage. Ik begon erover na te denken toen ik in de twintig was, maar ik heb expres heel lang gewacht. We kennen namelijk allemaal mensen die een tattoo hebben genomen op hun 17de of 19de of 23ste en er op hun 30ste spijt van hebben gekregen. Dat overkwam mij niet. Ik nam een tattoo op mijn 29ste en had er meteen spijt van. En met "spijt" bedoel ik dat ik de deur van de tattooshop uitstapte -- het is maar een paar kilometer hier vandaan aan de Lower East Side -- en midden op de dag een enorme emotionele instorting had op de hoek van East Broadway en Canal Street. (Gelach) Wat eigenlijk een perfecte plek is -- niemand die erop let. (Gelach) 's Avonds ging ik naar huis en stortte ik nog verder in, waar ik zometeen op terug zal komen.

Dit was allemaal eigenlijk best schokkend voor mij, want voor dit moment was ik er juist trots op dat ik nergens spijt van had. Ik heb veel fouten en domme beslissingen gemaakt, natuurlijk. Dat doe ik elk uur van de dag. Maar ik had altijd het gevoel dat ik de beste keuze had gemaakt op dat moment met de informatie die ik had. Het was een goede les voor mij. Het heeft me gebracht tot waar ik nu in het leven sta. En ik zou het niet willen veranderen. Ik had dus die ingebakken visie op spijt overgenomen. Blijven hangen in dingen die vroeger zijn gebeurd, is totale tijdsverspilling. We moeten vooruit kijken, niet achteruit. Het nobelste en beste wat we kunnen doen, is streven naar een leven zonder berouw.

Dit idee wordt mooi verwoord in deze quote: "Wat niet te verhelpen is, moet buiten overweging blijven; wat gedaan is, is gedaan." Aanvankelijk lijkt het een bewonderenswaardige filosofie -- eentje die we allemaal zouden kunnen volgen... tot ik vertel wie het heeft gezegd. Dit is dus Lady MacBeth die haar man vertelt dat hij zich niet moet aanstellen door spijt te hebben van moord. Shakespeare was hier toevallig iets op het spoor, zoals gewoonlijk. Want het onvermogen om berouw te voelen, is in feite een van de diagnostische kenmerken van sociopaten. Het is trouwens ook een kenmerk van bepaalde soorten hersenschade. Mensen die schade hebben aan hun orbitofrontale cortex lijken geen spijt te kunnen voelen, zelfs na het maken van duidelijk ongelukkige keuzes. Dus als je een leven wil leiden zonder spijt, dan is er een mogelijkheid. Het heet een lobotomie. Maar als je volledig wilt functioneren, volledig menselijk wilt zijn en volledig humaan, dan moet je leren te leven met spijt, niet zonder.

Laten we beginnen met wat begrippen. Wat is spijt? Spijt is de emotie die we ervaren als we denken dat onze huidige situatie beter of gelukkiger had kunnen zijn als we in het verleden iets anders hadden gedaan. Met andere woorden, spijt vereist twee dingen. Ten eerste is handelend vermogen nodig -- we moeten eerst een beslissing nemen. Ten tweede is verbeelding nodig. We moeten in gedachten terug kunnen gaan en een andere beslissing maken. Daarna moeten we de denkbeeldige band vooruit kunnen spoelen en ons inbeelden hoe de situatie nu zou zijn geweest. Hoe meer we een van deze twee dingen hebben -- hoe meer handelend vermogen en verbeelding bij een bepaald berouw, des te acuter dat berouw zal zijn.

Stel je voor, je bent onderweg naar de bruiloft van je beste vriend. Je probeert op het vliegveld te komen en zit muurvast in het verkeer. Als je eindelijk bij de gate aankomt, heb je net je vlucht gemist. Op dat moment zul je meer spijt voelen als je je vlucht met drie minuten hebt gemist dan met twintig minuten. Waarom? Omdat, als je je vlucht met drie minuten hebt gemist, het pijnlijk eenvoudig is te bedenken dat je andere beslissingen had kunnen maken die naar een betere uitkomst hadden geleid. "Ik had de brug moeten nemen in plaats van de tunnel. Ik had door oranje moeten rijden." Dat zijn klassieke omstandigheden die spijt creëren. We voelen spijt als wij ons verantwoordelijk voelen voor een beslissing die uiteindelijk slecht afliep, maar die bijna goed uitpakte.

Met die gedachte kunnen we natuurlijk spijt hebben van allerlei dingen. Vandaag zal het gaan over gedragseconomie. Het meeste wat we van spijt weten, komt uit dat vakgebied. We hebben boekenkasten vol literatuur over consumptie- en financiële beslissingen en de spijt die daarmee gepaard gaat -- oftewel, spijt van aankoop. Op een gegeven moment zetten onderzoekers een stap terug en vroegen zich af: waar hebben we het meeste spijt van? Zo zagen de antwoorden er uiteindelijk uit.

De spijt top zes -- de dingen die we het meeste berouwen: veruit de nummer één: opleiding. 33 procent van al onze spijtgevoelens hebben te maken met keuzes rond opleiding. We hadden meer willen studeren. We hadden meer moeten halen uit de opleiding die we hebben gevolgd. We hadden een andere studie moeten kiezen. Andere voorbeelden die hoog in de lijst stonden waren carrière, romantiek, ouderschap, allerlei beslissingen en keuzes over onze identiteit en hoe we onze vrije tijd besteden -- of beter gezegd, hoe we juist niet onze vrije tijd besteden. De overgebleven spijt draait om het volgende: financiën, familiezaken die niet draaien om romantiek of het ouderschap, gezondheid, vrienden, spiritualiteit en de gemeenschap.

Met andere woorden, het meeste wat we van spijt weten, weten we door financiën te bestuderen. Maar als je kijkt naar waar mensen over het algemeen spijt van hebben, komen onze financiële beslissingen er niet eens in voor. Zij vormen minder dan drie procent van onze totale spijt. Dus als je ontzettend zit te stressen om een grote hoed of kleine hoed, bedrijf A of bedrijf B, zal ik de Subaru of de Prius kopen, laat het dan lekker gaan. Grote kans dat het je over vijf jaar toch koud laat.

Maar als het gaat om dingen die ons wel in de koude kleren zitten en waar we wel oprechte spijt bij voelen, hoe voelt die ervaring dan aan? Kort gezegd weten we het allemaal. Het voelt beroerd. Spijt voelt verschrikkelijk. Maar er zijn vier zeer specifieke, consistente manieren waarop spijt verschrikkelijk aanvoelt. Het eerste consistente element van spijt is ontkenning. Toen ik thuiskwam nadat ik mijn tatoeage had laten zetten, bleef ik de hele nacht op. De eerste paar uur had ik maar één gedachte. En die gedachte was: "Laat het verdwijnen!" Dit is een ongelofelijk primitieve emotionele reactie. Het is vergelijkbaar met: "Ik wil mijn mamma!" We proberen het probleem niet op te lossen. We proberen niet te begrijpen hoe het probleem ontstond. We willen dat het verdwijnt.

Het tweede kenmerk van spijt is het gevoel van verdwaasdheid. De andere gedachte die ik toen in mijn slaapkamer had was: "Hoe kon ik dat nou doen? Wat bezielde mij?" Dit gevoel van vervreemding van het deel van ons dat de ongelukkige beslissing maakte. We kunnen ons er niet mee identificeren. We begrijpen het niet. En we hebben al zeker geen medelijden met dat gedeelte -- wat ons brengt bij het derde consistente element van spijt, namelijk de drang om onszelf te straffen. Om die reden, vanwege die spijt, vertellen we onszelf steeds: "Ik kan mezelf wel voor m'n kop slaan." De vierde component is dat spijt, in psychologietermen, perseveratief is. Perseveratie betekent dat er obsessief en herhaaldelijk op exact hetzelfde wordt geconcentreerd. Het effect van perseveratie is in feite deze eerste drie componenten van spijt die in een vicieuze cirkel worden gezet. Het gaat er niet om dat ik die avond in mijn slaapkamer zat te denken: "Laat het verdwijnen." Het gaat erom dat ik dacht: "Laat het verdwijnen. Laat het verdwijnen. Laat het verdwijnen. Laat het verdwijnen." Als je dan naar psychologische literatuur kijkt, dan kun je de vier consistente kenmerken van spijt onderscheiden.

Maar ik wil ook nog een vijfde component introduceren. En ik zie dit als een soort existentiële wake-upcall. Die avond in mijn appartement, nadat ik me voor de kop had geslagen, lag ik lange tijd in bed en dacht ik na over huidtransplantatie. Toen bedacht ik dat, net zoals mijn reisverzekering overmacht niet dekt, mijn zorgverzekering ook idioterie niet dekt. Sterker nog, geen enkele verzekering dekt idioterie. Het hele punt van idioterie is dat je er helemaal niet tegen verzekerd bent. Je wordt blootgesteld aan de wereld en aan je eigen kwetsbaarheid en feilbaarheid in, laten we eerlijk zijn, een onverschillig universum.

Dit is duidelijk een hele pijnlijke ervaring. Ik denk dat het bijzonder pijnlijk is nu we in het Westen in de greep zijn van, zoals ik het zie, een soort Ctrl-Z-cultuur -- Ctrl-Z in de zin van het computercommando, ongedaan maken. We zijn gewend dat we niet geconfronteerd hoeven te worden met de harde realiteiten van het leven. We denken dat we met geld of met technologie problemen kunnen oplossen -- we kunnen ongedaan maken, ontvrienden en ontvolgen. Het probleem is dat er dingen zijn in het leven die we wanhopig willen maar niet kunnen veranderen. We hebben dan in plaats van Ctrl-Z in feite helemaal geen controle. En voor de controlefreaks en perfectionisten onder ons -- ik weet er alles van -- komt dit hard aan, want we willen alles zelf doen en ook goed doen.

Je kunt zeggen dat controlefreaks en perfectionisten geen tatoeage moeten nemen en daar zal ik zometeen op terugkomen. Maar wat ik eerst wil zeggen, is dat de intensiteit en volharding waarmee we deze emotionele componenten van spijt ervaren natuurlijk zal variëren, afhankelijk van waar we specifiek berouw van hebben. Hier zie je een van mijn favoriete automatische veroorzakers van spijt in het moderne leven. (Gelach) Tekst: Allen beantwoorden. En wat zo ongelofelijk is aan dit stukje verraderlijke technologische innovatie is dat we zelfs van zoiets kleins een hele massa spijt kunnen ervaren. Je kunt per ongeluk op "allen beantwoorden" klikken en zo een relatie verknallen. Of je kunt gewoon een ontzettend gênante dag op het kantoor hebben. Of je kunt je laatste dag op het kantoor hebben.

En dan heb ik het nog niet eens over de diepste spijtmomenten van het leven. Want soms nemen we natuurlijk beslissingen die verschrikkelijke en onherroepbare gevolgen hebben, voor de gezondheid, het geluk en het welzijn van jezelf en van anderen. In het ergste geval ook gevolgen voor hun leven. Natuurlijk zijn die soorten spijt ongelofelijk stekend en slepend. Zelfs de spijt van dat stomme "allen beantwoorden" kan ons dagen lang een ondragelijk lijden bezorgen.

Hoe moeten we hier dan mee leven? Ik stel voor dat er drie manieren zijn die ons helpen vrede te sluiten met spijt. De eerste manier is het vinden van troost in universaliteit. Als je spijt en tatoeage googelt, krijg je 11,5 miljoen resultaten. (Gelach) De voedsel- en medicijnenautoriteit in de VS schat dat van alle Amerikanen die een tatoeage hebben, 17 procent er spijt van hebben. Dat is Johnny Depp en ik en onze zeven miljoen vrienden. En dat is alleen nog maar spijt van tatoeages. We zitten allemaal in hetzelfde schuitje.

De tweede manier waarop we vrede kunnen sluiten met spijt is door onszelf uit te lachen. In mijn geval was dit geen enkel probleem, omdat het nog best makkelijk is om jezelf uit te lachen als je 29 bent en om je moeder roept omdat je je nieuwe tatoeage niet leuk vindt. Het lijkt misschien wat wreed of ondoordacht als het op deze gevallen van diepe spijt aankomt. Maar ik vind dat zelf eigenlijk niet. Wie spijt heeft ervaren die echte pijn en echt berouw met zich meebracht, begrijpt dat humor, zelfs zwarte humor, een essentiële rol speelt bij het overleven. De polen van ons leven worden weer aan elkaar gekoppeld, de positieve en de negatieve, waardoor ons leven weer wat energie krijgt.

De derde manier waarop we vrede kunnen sluiten met spijt is door tijd te laten passeren. En tijd, zoals we weten, heelt alle wonden -- behalve tatoeages, die zijn permanent. Het is nu een aantal jaar geleden dat ik mijn tatoeage liet zetten. Willen jullie hem zien? Goed. Ik moet jullie eigenlijk waarschuwen: het wordt een grote teleurstelling. Het is namelijk niet zo afschuwelijk. Ik heb geen tatoeage van Marilyn Mansons gezicht op een of ander gênant deel van mijn lichaam. Als anderen mijn tatoeage zien, vinden de meesten hem er mooi uitzien. Maar ik vind hem er niet mooi uitzien. Zoals ik eerder al zei: ik ben een perfectionist. Maar ik laat hem toch zien.

Dit is mijn tatoeage. Ik kan wel raden wat sommigen van jullie denken. Laat ik jullie maar geruststellen. Jullie eigen gevallen van spijt zullen ook niet altijd zo lelijk zijn als jullie denken. Ik nam deze tatoeage omdat ik het grootste deel van mijn twintiger jaren in het buitenland en onderweg doorbracht. Toen ik uiteindelijk in New York neerstreek, was ik bang dat ik sommige van de belangrijkste lessen die ik in die tijd had geleerd, zou vergeten. Beter gezegd, twee dingen die ik over mezelf heb geleerd en die ik absoluut niet wilde vergeten, waren dat ik het belangrijk vond om te blijven ontdekken en tegelijkertijd hoe belangrijk het is om hoe dan ook op je eigen koers te blijven. Wat ik vooral leuk vond aan het idee van het kompas was dat het voor mijn gevoel beide ideeën omvatte met één simpele afbeelding. En het zou als een soort permanent geheugensteuntje kunnen dienen.

En dat was het ook. Maar het herinnert me niet aan wat ik had verwacht. Het herinnert me aan iets anders. Het herinnert me aan het belangrijkste wat spijt ons kan leren, wat ook een van de belangrijkste lessen is die het leven ons leert. Ironisch genoeg is dit waarschijnlijk het op een na belangrijkste wat ik op mijn lichaam had kunnen tatoeëren -- als een schrijver, maar ook gewoon als mens. Het zit zo. Als we doelen en dromen hebben en we willen ons best doen en als we van mensen houden en we willen geen van hen kwetsen of verliezen, dan moeten we pijn voelen als er iets misgaat. Het punt is niet te leven zonder spijt. Het punt is onszelf niet te haten om het hebben van spijt.

De les die ik uiteindelijk uit mijn tatoeage heb getrokken en die ik jullie vandaag wil meegeven is deze: we moeten leren te houden van de gebrekkige, imperfecte dingen die we creëren en onszelf daarvoor vergeven. Spijt herinnert ons niet aan iets wat we fout hebben gedaan. Het herinnert ons aan wat we beter kunnen doen.

Dank je wel."

(Applaus)

 

Bron: TED.com