Hoe Gewone Mensen Monsters Worden… Of Helden

Philip Zimbardo weet hoe gemakkelijk het is voor goede mensen om slecht te worden. In deze voordracht toont hij inzichten en expliciete foto's van Abu Graib-proces. Hij praat ook over de keerzijde: hoe gemakkelijk het is om een held te worden en hoe we de uitdaging kunnen aangaan.

"Filosofen, toneelschrijvers, theologen worstelen al eeuwen met deze vraag: wat maakt dat mensen slecht worden? Die vraag stelde ik mij al toen ik nog een klein kind was. Toen ik opgegroeide in de South Bronx, een binnenstedelijk getto in New York, was ik omringd door het kwaad, zoals alle kinderen die opgroeiden in een binnenstad. Ik had vrienden, echt brave kinderen, die leefden volgens het scenario van Dr. Jekyll-Mr. Hyde - Robert Louis Stevenson. Zij namen drugs, kwamen in de problemen, gingen naar de gevangenis. Sommigen werden vermoord, sommigen zelfs zonder hulp van drugs.

Het boek van Robert Louis Stevenson was voor mij geen fictie. De vraag is alleen, wat zat er in dat drankje? Nog belangrijker, de lijn tussen goed en kwaad - waarvan bevoorrechte mensen graag denken dat ze vast en ondoordringbaar is, met zijzelf aan de goede kant, en de anderen aan de slechte kant - ik weet dat die lijn verplaatsbaar en doorlaatbaar is. Goede mensen kunnen verleid worden om die lijn te overschrijden. Onder goede en enkele zeldzame omstandigheden, kunnen slechte kinderen herstellen, met hulp, heropvoeding en revalidatie.

Ik wil beginnen met deze prachtige illusie door de Nederlandse kunstenaar M.C. Escher. Als je ernaar kijkt en je focust op het witte, zie je een wereld vol engelen. Als we dieper kijken, verschijnen de demonen, de duivels in de wereld. Dat vertelt ons een aantal dingen.

Een: de wereld is, was, en zal altijd gevuld zijn met goed en kwaad, omdat goed en kwaad de Yin en Yang zijn van de menselijke conditie. Het vertelt me iets anders. Denk even terug aan Gods favoriete engel, Lucifer. Lucifer betekent "het licht." Het betekent ook "de morgenster", in sommige geschriften. Hij was ongehoorzaam aan God. Dat is de ultieme ongehoorzaamheid aan het gezag. De aartsengel Michaël werd uitgezonden om hem uit te de hemel te schoppen, samen met andere gevallen engelen. Lucifer daalt af in de hel en wordt Satan, de duivel. De kracht van het kwaad in het universum begint.

Paradoxaal genoeg schiep God de hel als een plaats om kwaad op te slaan. Dat lukte echter niet goed. Deze boog van de kosmische transformatie van Gods favoriete engel in de duivel, is, voor mij, de context om mensen te begrijpen die zijn getransformeerd van goede, gewone mensen naar daders van het kwaad.

Het Lucifer-effect, hoewel het zich richt op het slechte - het slechte dat mensen kunnen worden, niet het slechte dat mensen zijn - leidt me naar een psychologische definitie: kwaad is de uitoefening van macht. En dat is de sleutel: het gaat over macht. Opzettelijk mensen psychologisch kwaad toebrengen, mensen fysiek kwetsen, mensen of ideeën doden en misdaden tegen de menselijkheid begaan. Als je "kwaad" googelt, een woord dat ondertussen aan kracht verloren heeft, krijg je in een derde van een seconde, 136 miljoen hits .

Een paar jaar geleden - ik weet zeker dat jullie, net als ik, allemaal geschokt waren over de onthulling dat Amerikaanse soldaten gevangenen misbruikten in een vreemde plaats in een controversiële oorlog: Abu Ghraib in Irak. Het waren mannen en vrouwen die gevangenen aan ongelooflijke vernederingen onderwierpen. Ik was geschokt, maar ik was niet verrast, omdat ik dezelfde visuele parallellen gezien had als gevangenisopzichter in de Stanford Gevangenisstudie.

Onmiddellijk zei de regering-Bush ... wat? Wat alle overheidsdiensten zeggen wanneer er zich een schandaal voordoet. "Verwijt het ons niet. Het is niet het systeem. Het zijn een paar rotte appels, een aantal ruige soldaten. " Mijn hypothese is dat Amerikaanse soldaten goed zijn, meestal. Misschien was het vat slecht. Hoe ga ik om met deze hypothese?

Ik werd een getuige-deskundige voor één van de bewakers, sergeant Chip Frederick. In die positie had ik toegang tot tientallen onderzoeksrapporten. Ik had toegang tot hem. Ik kon hem bestuderen, naar mijn huis laten komen, hem leren kennen, een psychologische analyse doen om te zien of hij een goede of een rotte appel was. Ten derde: ik had toegang tot de 1.000 foto's die deze soldaten namen. Deze foto's zijn van gewelddadige of seksuele aard. Ze komen uit de camera's van Amerikaanse soldaten. Iedereen heeft een digitale camera of gsm met camera. Ze namen foto's van alles. Meer dan 1.000.

Ik sorteerde ze in verschillende categorieën. Deze zijn van de Militaire Politie van de VS, reservistenleger. Deze soldaten zijn helemaal niet voorbereid op deze missie. Het gebeurde allemaal op één enkele plaats, Tier 1A, tijdens de nachtdienst. Waarom? Tier 1A was het centrum voor militaire inlichtingen. Het was de afdeling ondervraging. De CIA en ook ondervragers van Titan Corporation waren er. Ze kregen geen informatie over de opstand. De Militaire Politie zette deze soldaten onder druk om de lijn te overschrijden, gaf hun toestemming om de wil van de vijand te breken, om hen voor te bereiden voor de ondervraging, murw te maken, de handschoenen af te doen. Dat zijn de eufemismen, en zo werd het geïnterpreteerd. Laten we naar in de kerker afdalen.

(Camerasluiter) (Plof) (Camerasluiter) (Plof) (Ademhaling) (Klokken)

Ja, echt afschuwelijk. Dat is een van de visuele illustraties van het kwaad. Het zou je niet mogen ontgaan zijn dat ik de gevangene met zijn armen gespreid gelinkt heb aan Leonardo da Vinci's Ode aan de mensheid. De reden is dat die gevangene geestesziek was. Die gevangene bedekte zich elke dag met zijn uitwerpselen. Ze rolden hem in vuil zodat hij niet zou stinken. De bewakers noemden hem Strontjongen. Wat deed hij in die gevangenis in plaats van in een psychiatrische inrichting?

In ieder geval, hier is de voormalige minister van Defensie Rumsfeld. Hij komt naar beneden en zegt: "Ik wil weten wie verantwoordelijk is? Wie zijn de rotte appels? " Dat is een slechte vraag. Je moet het herformuleren en vragen: "Wat is verantwoordelijk?" "Wat" zou het wie van de mensen kunnen zijn, maar het kan ook het “wat” zijn van de situatie, en natuurlijk is dat anders.

Hoe begrijpen psychologen dergelijke transformaties van het menselijk karakter, als je ervan uitgaat dat ze goede soldaten waren voordat ze afdaalden in de kerker? Er zijn drie manieren. De belangrijkste manier is de aanleg. We kijken naar wat er in de persoon zit, de rotte appels.

Dit is het fundament van alle sociale wetenschappen, de basis van de religie, de basis van de oorlog. Sociaal psychologen, zoals ik, zeggen: "Ja, mensen zijn de acteurs op het toneel, maar je zult je moeten bewust zijn van de omstandigheden. Wie zijn de spelers? Wat is het kostuum? Is er een regisseur? " We zijn geïnteresseerd in de externe factoren rond het individu, het slechte vat. Sociale wetenschappers stoppen daar en ze missen het belangrijkste punt dat ik ontdekte toen ik een getuige-deskundige werd voor Abu Ghraib. De kracht zit in het systeem. Het systeem creëert de situatie dat de individuen corrumpeert, en het systeem is de juridische, politieke, economische, culturele achtergrond. Dit is waar de kracht zit van de slechte-vat-makers.

Als je een persoon wilt veranderen, moet je de situatie veranderen. Als je de situatie wilt veranderen, moet je weten dat de macht in het systeem zit. Het Lucifer-effect impliceert een begrip van menselijke karaktertransformaties begrijpen met deze drie factoren. Het is een dynamisch samenspel. Wat voegen de mensen toe aan de situatie? Wat brengt de situatie naar boven in de mensen? Welk systeem creëert en onderhoudt deze situatie?

Mijn recent verschenen boek, “Het Lucifer-effect”, gaat over begrijpen hoe goede mensen zich laten verleiden tot het kwaad. Er staan veel details in over mijn onderwerp van vandaag. Dr. Z's "Lucifer-effect," hoewel het zich richt op het kwaad, is in werkelijkheid een viering van de oneindige capaciteit van ons brein om ieder van ons vriendelijk of wreed, zorgzaam of onverschillig, creatief of destructief te maken. Het maakt sommigen van ons tot schurken. Het goede nieuws waar ik aan het einde toe wil komen, is dat het van sommigen van ons helden maakt. Dit is een prachtige cartoon in de New Yorker, die een samenvatting geeft van mijn hele voordracht: "Ik ben noch een goede, noch een slechte agent, Jerome. Zoals jij, ben ik een complexe mengeling van positieve en negatieve persoonlijkheidskenmerken die, afhankelijk van de omstandigheden, naar voren komen of niet. " (Gelach)

Er is een studie die sommigen van jullie denken te kennen, maar slechts weinig mensen hebben ooit het verhaal gelezen. Je zag de film. Dit is Stanley Milgram, een kleine joodse jongen uit de Bronx, en hij stelde de vraag: "Kan de Holocaust hier gebeuren, nu?" Mensen antwoorden: "Nee, enkel in nazi-Duitsland onder Hitler, in 1939. " Hij zei: "Ja, maar stel dat Hitler het je vroeg, zou je dan een vreemdeling elektrocuteren?" "Absoluut niet, ik ben een goed mens." Hij zei: "Ik zal je in een situatie zetten en je de kans geven om te zien wat je zou doen. "

Hij testte 1.000 gewone mensen. 500 in New Haven, Connecticut, 500 in Bridgeport. De advertentie vermeldde: "Psychologen willen het geheugen begrijpen. We willen het geheugen van mensen verbeteren, omdat het geheugen de sleutel is tot succes." OK? "We geven je vijf dollar - vier dollar voor je tijd." "We willen geen studenten. We willen mannen tussen de 20 en 50." -- In latere studies testten ze vrouwen -- "Gewone mensen: kappers, klerken, witte-boorden.

Eén van jullie is de leerling, de ander een leraar. De leerling is een geniale man van middelbare leeftijd. Hij wordt vastgebonden aan de elektro-schokgenerator in een andere kamer. De leerling kan van middelbare leeftijd zijn, maar ook twintig jaar jong. De autoriteit, de man met de labjas, vertelt jullie dan: "Je taak als leraar is om deze kerel materiaal te geven om te leren. Heeft hij het juist, beloon hem dan. Heeft hij het verkeerd, druk dan op een knop op de schokgenerator . De eerste knop is 15 volt. Hij voelt het niet eens." Dat is de sleutel. Alle kwaad begint bij 15 volt. De volgende stap is nog eens 15 volt. Het probleem is: aan het einde is het 450 volt. Terwijl je verdergaat, schreeuwt de man: "Ik heb een hartkwaal, ik vertrek !"

Je bent een goed mens. Je protesteert. "Mijnheer, wie gaat verantwoordelijk zijn als er iets gebeurt met hem?" De onderzoeker zegt: "Maak je geen zorgen, ik zal verantwoordelijk zijn. Ga verder, leraar." De vraag is, wie zal helemaal tot 450 volt gaan? Wanneer het oploopt tot 375, komt de waarschuwing: "Gevaar: zware schok." Wanneer het oploopt tot hier, is er "XXX": de pornografie van de macht. (Gelach)

Milgram vraagt 40 psychiaters: "Hoeveel procent van de Amerikaanse burgers zou tot het einde gaan?" Ze zeiden: slechts 1%. Want dat is sadistisch gedrag. De psychiatrie weet dat slechts 1% van de Amerikanen sadistisch is. Oké. Hier zijn de gegevens. Ze zaten er ver naast. Tweederde gaat helemaal tot 450 volt. Dit was slechts één studie. Milgram deed meer dan 16 studies. Hier is het resultaat. In studie 16, waar je iemand zoals jullie helemaal tot het einde ziet gaan. gaat 90% tot het einde. In studie 5, als je mensen ziet die in opstand komen, komt 90% in opstand. Hoe zit het met vrouwen? Studie 13: hetzelfde als de mannen. Milgram kwantificeert het kwaad als de bereidheid van mensen om blindelings te gehoorzamen aan autoriteit, om helemaal tot 450 volt te gaan. Het is als een draaiknop op de menselijke natuur. Een draaiknop in de zin dat je bijna iedereen volkomen gehoorzaam kunt maken, de meerderheid van de mensen, of helemaal niemand.

Wat zijn de externe parallellen? Want alle onderzoek is kunstmatig. Wat is de waarde in de echte wereld? 912 Amerikaanse burgers pleegden zelfmoord of werden vermoord door familie en vrienden in de jungle van Guyana in 1978, omdat ze blindelings gehoorzaamden aan hun voorganger. Niet hun priester. Hun voorganger, dominee Jim Jones. Hij overhaalde hen om massaal zelfmoord te plegen. Hij is het moderne Lucifer-effect. Een man van God, die de Engel des Doods wordt. Milgrams onderzoek gaat over de individuele autoriteit om mensen te controleren. Het grootste deel van de tijd bevinden we ons in instellingen. De Stanford Gevangenisstudie is een studie van de macht van instellingen om individueel gedrag te beïnvloeden. Stanley Milgram en ik zaten op dezelfde middelbare school in de James Monroe in de Bronx, 1954.

Ik deed een studie met mijn studenten, in het bijzonder Craig Haney. We begonnen ook te werken met een advertentie. We hadden geen geld en plaatsten een goedkope, kleine advertentie. We zochten studenten voor een studie over het leven in de gevangenis. 75 mensen gaven zich op als vrijwilliger, legden persoonlijkheidstests af. We interviewden. We kozen twee dozijn: de meest normale, de meest gezonde. We kozen willekeurig of ze gevangene of bewaker werden. Op de eerste dag wisten we dat we goede appels hadden. Ik ga ze in een slechte situatie zetten.

Ten tweede, we weten dat er geen verschil is tussen de jongens die bewaken en de jongens die gevangen gezet worden. Tegen de jongens die zouden gevangen gezet worden, zeiden we: "Wacht thuis in de slaapzalen. De studie zal zondag beginnen." We vertelden hen niet dat de politie realistische arrestaties zouden doen. Man in Video: Een politieauto stopt aan de voorzijde, een agent komt naar de voordeur, klopt aan en zegt dat hij op zoek is naar mij. Ze namen me mee uit mijn woning, legden mijn handen tegen de auto. Het was een echte politieauto en een echte politieagent, en er waren echte buren in de straat die niet wisten dat dit een experiment was. Er waren overal camera's en buren. Ze stopten me in de auto en reden met me rond in Palo Alto. Ze namen me mee naar het politiebureau, en zetten me in een cel in de kelder van het politiebureau. Ik was de eerste die opgehaald werd. Ze zetten me in een cel die eruit zag als een kamer met een deur met tralies aan. Je kon zien dat het geen echte gevangenis was. Ze sloten me op, in vernederende kledij. Ze namen dit experiment veel te serieus.

Hier zullen de gevangenen worden ontmenselijkt. Ze worden nummers. Hier zijn de bewakers met de symbolen van macht en anonimiteit. Bewakers krijgen gevangenen die de toiletpotten reinigen met hun blote handen, en andere vernederende taken doen. Ze laten ze strippen tot ze naakt zijn en bespotten hen seksueel. Ze beginnen met vernederende activiteiten, zoals sodomie simuleren. Je zag het simuleren van fellatio bij de soldaten in Abu Ghraib. Mijn bewakers deed het na vijf dagen. De stressreactie was zo extreem, dat de gezonde normale kinderen die we uitkozen binnen 36 uur instortten. Het onderzoek eindigde na zes dagen omdat het ontspoord was. Vijf kinderen waren emotioneel ingestort.

Maakt het verschil of soldaten ten strijde te trekken en hun uiterlijk veranderen of niet? Maakt het verschil als ze anoniem zijn in hoe ze hun slachtoffers behandelen? We weten dat sommige culturen hun uiterlijk niet veranderen als ze oorlog voeren. In andere culturen schilderen ze zichzelf als "Lord of the Flies." In sommige dragen ze maskers. In veel culturen zijn soldaten anoniem in uniform. John Watson, een antropoloog, vond 23 culturen die twee soorten van gegevens hadden. Veranderen ze hun uiterlijk? 15. Doden, martelen, verminken ze? 13. Als ze hun uiterlijk niet veranderen, dan doodt, martelt of verminkt slechts één van de acht. De sleutel zit in de rode zone. Als ze hun uiterlijk veranderen, dan doden, martelen, verminken 12 van 13 - dat is 90%. En dat is de kracht van anonimiteit.

Wat zijn de zeven sociale processen die het hellend vlak van het kwaad nog glibberiger maken? Zonder nadenken de eerste kleine stap nemen. Ontmenselijking van anderen. De-individualisatie van het zelf. Verspreiding van persoonlijke verantwoordelijkheid. Blinde gehoorzaamheid aan de autoriteit. Kritiekloze instemming met groepsnormen. Passieve tolerantie van het kwaad door passiviteit of onverschilligheid.

Het gebeurt als je in een nieuwe of onbekende situatie terechtkomt. Je gewone reactiepatronen werken niet. Je persoonlijkheid en moraal zijn uitgeschakeld. "Niets is gemakkelijker dan de boosdoener te veroordelen. Niets moeilijker dan hem te begrijpen, " vertelt Dostojewsky ons. Begrijpen staat niet gelijk met goedpraten. Psychologie is geen excusologie.

Uit sociaal en psychologisch onderzoek blijkt hoe gewone, goede mensen getransformeerd kunnen worden zonder drugs. Ze zijn niet nodig. Je hoeft enkel de sociaalpsychologische processen te gebruiken. Parallellen met de echte wereld? Vergelijk het hiermee. James Schlesinger zegt - en hiermee ga ik eindigen: "Psychologen hebben geprobeerd om te begrijpen hoe en waarom individuen en groepen die meestal op een humane wijze handelen, in bepaalde omstandigheden soms anders handelen. " Dat is het Lucifer-effect. Hij zegt ook: "Het veelbetekenende Stanford-onderzoek biedt een waarschuwing voor alle militaire operaties. " Mensen macht geven zonder toezicht is een recept voor misbruik. Zij wisten dat en lieten het gebeuren.

Een ander rapport, een onderzoeksrapport van Generaal Fay, zegt dat het systeem schuldig is. In dit rapport zegt hij dat de omgeving Abu Ghraib creëerde. Het falende leiderschap droeg bij aan het optreden van misbruik, en het feit dat het gedurende lange tijd niet werd opgemerkt door de hogere overheden. De misbruiken duurden drie maanden. Wie paste op de winkel? Het antwoord is: niemand, en ik denk, met opzet. Hij gaf de bewakers toestemming om die dingen te doen, ze wisten dat niemand ooit zou afdalen naar de kerker.

Er is een paradigmaverschuiving nodig in al deze gebieden. Een verschuiving weg van het medische model dat zich alleen richt op het individu. De verschuiving is naar een model van de volksgezondheid dat situationele en systemische aspecten van de ziekte erkent. Pesten, vooroordelen en geweld zijn ziektes. Sinds de Inquisitie, benaderen we problemen op het individuele niveau. En weet je wat? Het werkt niet. Aleksandr Solzjenitsyn zegt dat de lijn tussen goed en kwaad door het hart snijdt van ieder mens. Dat betekent dat de lijn niet ergens anders is. Het is een beslissing die jij moet maken. Het is een persoonlijke zaak.

Ik wil heel snel eindigen met een positieve noot: heldendom als tegengif voor het kwaad. Door het bevorderen van de heroïsche verbeelding, vooral bij onze kinderen, in ons onderwijssysteem. We willen dat kinderen denken: ik ben een held in spe, die wacht tot de juiste situatie zich voordoet voor een heldhaftig optreden. Ik ga mij nu focussen weg van het kwaad waar ik inzat sinds ik een kind was, om helden te begrijpen.

Hun idee van heldendom is: gewone mensen die heldendaden verrichten. Het is de tegenhanger van de “Banaliteit van het kwaad” van Hannah Arendt. Onze traditionele maatschappelijke helden zijn verkeerd, want zij zijn de uitzonderingen. Zij organiseren er hun hele leven rond. Dat is waarom we hun namen kennen. De helden van onze kinderen zijn ook hun rolmodellen, omdat ze bovennatuurlijke talenten hebben. Wij willen dat onze kinderen zich realiseren dat de meeste helden gewone mensen zijn, en dat de heldendaad ongebruikelijk is. Dit is Joe Darby. Hij was degene die de misbruiken die je zag, stopte, want toen hij die beelden zag, gaf hij ze door aan een ervaren opsporingsambtenaar. Het was een soldaat van lage rang die het gestopt heeft. Was hij een held? Nee. Ze moesten hem verbergen, omdat de mensen hem wilden doden. Ook zijn moeder en zijn vrouw leefden ondergedoken gedurende drie jaar.

Dit is de vrouw die de Stanford Gevangenisstudie stopte. Ik vertelde dat het uit de hand gelopen was, ik was een bewaker. Ik wist niet dat het uit de hand gelopen was. Ik was totaal onverschillig. Ze kwam naar beneden, zag het gekkenhuis en zei: "Weet je wat, het is verschrikkelijk wat je die jongens aandoet. Het zijn geen gevangenen, het zijn geen bewakers, Het zijn jongens, en jij bent verantwoordelijk. " Ik beëindigde de studie de volgende dag. Het goede nieuws is dat ik het volgende jaar met haar trouwde. (Gelach) (Applaus) Ik kwam duidelijk weer bij zinnen.

Situaties hebben de macht - maar het punt is: dezelfde situatie die de vijandige verbeelding in sommigen van ons kan doen ontvlammen, die van ons daders maakt, kan anderen inspireren tot heroïsche verbeelding. Het is dezelfde situatie. En je staat aan de ene of aan de andere kant. De meeste mensen maken zich schuldig aan het kwaad van de passiviteit, omdat je moeder zei: "Doe niet mee, bemoei je met je eigen zaken." Je moet dan zeggen: "Mama, de mensheid is mijn zaak."

De psychologie van heldendom is - we gaan bijna eindigen - hoe kunnen we kinderen stimuleren in nieuwe-held cursussen? Ik werk samen met Matt Langdon - hij heeft een heldenworkshop - om deze heroïsche verbeelding, deze zelf-labeling te ontwikkelen. "Ik ben een held in spe." We leren hun vaardigheden. Om een held te zijn, moet je leren anders te zijn, omdat je altijd tegen de conformiteit van de groep gaat. Helden zijn gewone mensen van wie de sociale acties buitengewoon zijn. Zij handelen.

De sleutel tot heldendom is tweevoudig. A: Je handelt wanneer andere mensen passief blijven. B: Je moet sociaal-centrisch handelen, niet ego-centrisch. Ik wil eindigen met een verhaal dat sommigen van jullie kennen, over Wesley Autrey, een New Yorkse metroheld. Een 50-jarige Afro-Amerikaanse bouwvakker staat in een metro in New York. Een blanke man valt op de sporen. De metro komt eraan. Er zijn 75 mensen. Weet je wat? Ze bevriezen. Hij heeft een reden om niet betrokken te raken. Hij is zwart, de man is wit, hij heeft twee kleine kinderen. In plaats daarvan geeft hij zijn kinderen aan een vreemdeling, springt op de sporen, legt de man tussen de sporen, gaat op hem liggen zodat de metro over hem rijdt. Wesley en de man: 52 centimeter hoogte. De trein onderaan is 53 centimeter. Eén centimeter en hij zou onthoofd zijn. Hij zei: "Ik deed wat iedereen kon doen, niet zo bijzonder om op de sporen te springen."

En de morele imperatief is: "Ik deed wat iedereen zou moeten doen." Op een dag zul je voor een nieuwe situatie staan. Neem het ene pad en je bent een dader. Een dader, wat betekent dat je Arthur Andersen gaat zijn. Je gaat vals spelen, of je gaat pesten toelaten. Pad twee: je maakt je schuldig aan het kwaad van het passief blijven. Pad drie: je wordt een held. Het punt is, zijn we klaar om het pad te nemen en gewone helden te vieren die wachten tot de juiste situatie zich voordoet, om hun heroïsche verbeelding in actie te zetten? Misschien gebeurt het slechts éénmaal in je leven, en als je eraan voorbij gaat zal je altijd weten: ik had een held kunnen zijn en ik liet de kans voorbij gaan. De bedoeling is: denken en dan doen.

Ik wil jullie bedanken. Dank je. Dank je. Laten we ons verzetten tegen de macht van het kwaad in binnen- en buitenland, en laten we focussen op het positieve. Pleiten voor respect van de persoonlijke waardigheid, rechtvaardigheid en vrede, wat onze regering helaas niet doet. Dank je wel"

(Applaus)

 

Bron: TED.com