Hoe Tolken Met Twee Talen Tegelijk Jongleren

Taal is ingewikkeld en als abstracte of genuanceerde constructies verloren raken in de vertaling, kunnen de consequenties catastrofaal zijn. Gelet op de complexiteit van taal en cultuur is het eigenlijk een wonder dat dit niet al te vaak gebeurt. Ewandro Magalhaes legt uit dat het antwoord grotendeels ligt bij de vaardigheden en training van tolken die de taalbarrières overbruggen.

Bekijk hier de volledige les

In 1956, tijdens een diplomatieke ontmoeting in Moskou, zei Sovjetleider Nikita Chroesjtsjov tegen Westerse afgezanten: "My vas pokhoronim!" Zijn tolk maakte daar in het Engels van: "We gaan je begraven!"

De Westerse wereld was geschokt, wat de spanning verhoogde tussen de Sovjet-Unie en de VS, die in het heetst van de Koude Oorlog zaten. Volgens sommigen wierp dit de relatie tussen Oost en West wel tien jaar terug.

Het bleek dat Chroesjtsjov's opmerking te letterlijk was vertaald. In de context zouden de woorden vertaald moeten zijn als: "We leven om jullie begraven te zien worden", erop doelend dat het communisme het kapitalisme zou overleven, een minder dreigend commentaar.

Hoewel de bedoelde betekenis uiteindelijk helder werd, was het eerste gevolg van Chroesjtsjov's schijnbare woorden, dat de wereld een pad insloeg dat had kunnen leiden tot een nucleaire veldslag.

Als we kijken naar de complexiteit van taal en cultuur, waarom gebeuren dit soort dingen dan eigenlijk niet voortdurend? Dat zit hem grotendeels in de ervaring en training van de tolken om taalbarrières te voorkomen. Heel lang werd het tolken vooral achtereenvolgens gedaan, met sprekers en tolken die even pauzeerden om de ander te laten praten.

Maar na de komst van de radio werd het simultaantolken ontwikkeld in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog. Bij deze simultaanmanier vertalen tolken ogenblikkelijk de woorden van de spreker in een microfoon terwijl hij spreekt. Zonder pauzes. De mensen in het publiek kunnen de taal kiezen die ze willen horen.

Aan de voorkant lijkt alles naadloos te gaan, maar achter de schermen werken de tolken er onophoudelijk aan elk idee over te brengen zoals het bedoeld is. Dat is niet gemakkelijk. Het kost meer dan twee jaar opleiding voor professionals die al tweetalig zijn, om hun woordenschat uit te breiden en de benodigde vaardigheid te krijgen om tolk te worden voor conferenties.

Om te wennen aan de onnatuurlijke taak van het spreken terwijl je luistert, schaduwen studenten sprekers en herhalen elk woord dat ze horen in dezelfde taal. Na een tijdje beginnen ze te omschrijven wat er gezegd wordt, terwijl ze direct stilistische verbeteringen maken.

Op een gegeven moment wordt met een tweede taal begonnen. Zo worden nieuwe neurale verbindingen gemaakt in het brein van de tolk en wordt het continu herformuleren langzaam een tweede natuur.

Na een tijd hard zwoegen, beheerst de tolk een breed scala aan trucs om gelijke tred te houden met de snelheid, om met de terminologie om te gaan, en een hoop accenten aan te kunnen. Ze kunnen terugvallen op afkortingen voor lange namen, algemene termen in plaats van specifieke, of verwijzen naar dia's of andere visuele hulpmiddelen. Ze kunnen zelfs een term in de brontaal laten staan en ondertussen naar het beste equivalent zoeken.

Tolken zijn ook bedreven in het scheppen van orde in de chaos. Bedenk dat ze niet weten wat er gezegd gaat worden, of hoe duidelijk de uitspraak van de spreker is.

Ze kunnen altijd voor verrassingen komen te staan. Ze moeten vaak presteren voor duizenden mensen in erg imponerende situaties, zoals de Algemene Vergadering van de VN.

Om hun emoties onder controle te houden, bereiden ze hun sessie goed voor, maken ze vooraf woordenlijsten, lezen ze zich goed in het onderwerp in, en kijken oude spreekbeurten over het onderwerp door.

En als laatste: tolken werken in tweetallen. De ene collega is druk bezig om de spreekbeurten te vertalen en de ander geeft ondersteuning door documenten op te zoeken, woorden op te zoeken en relevante informatie na te pluizen. Omdat simultaan tolken erg intensief werk is, wisselen ze elke 30 minuten van rol.

Succes is erg afhankelijk van goede samenwerking. Taal is ingewikkeld en als een abstracte of genuanceerde term in de vertaling verloren gaat, kan het gevolg desastreus zijn. Zoals Margaret Atwood zei: "Als de taal tekort schiet, krijg je oorlog." Conferentietolken beseffen dat al helemaal. Ze werken hard achter de schermen om dat te voorkomen.

 

Bron: TED.com