Wat Is Verbale Ironie?

Op het eerste gezicht lijken verbale ironie, sarcasme en complimenten soms niet veel van elkaar te verschillen. De zin "Dat ziet er goed uit" kan voor alle drie opgaan, afhankelijk van de omstandigheden. In het laatste deel van een driedelige serie over ironie gaat Christopher Warner in op het type ironie dat je wellicht het meest en makkelijkst gebruikt: verbale ironie.

Bekijk hier de gehele les

Lekker weertje! Goed gedaan! Wat een sportieveling ben jij!

Complimenten, toch? Misschien. Afhankelijk van de houding en de toon bij het uitspreken van deze zinnen zijn het misschien helemaal geen complimenten. Het kunnen ook scherpe en aanvallende zinnen zijn. Het geringe verschil in houding tussen deze zinnen onthult wat we verbale ironie noemen.

Als iemand zegt: "Lekker weertje zeg", is het goed mogelijk dat deze persoon echt bedoelt dat de zon schijnt, de vogeltjes fluiten, en er weinig wind staat. Maar als het rotweer is, er wolken op de loer liggen, het onstuimig waait en iemand zegt "Lekker weertje zeg", bedoelt hij dat waarschijnlijk niet echt. Hij bedoelt waarschijnlijk dat het vreselijk weer is, maar zegt het tegenovergestelde.

Als de spreker het tegenovergestelde zegt van wat hij bedoelt, noemen we dat verbale ironie. Ik weet wat je denkt. Is dat geen sarcasme, is de spreker niet sarcastisch? Ja. Als een spreker het tegenovergestelde zegt van wat hij bedoelt, is dat verbale ironie. Als de spreker nog een stapje verder gaat en het tegenovergestelde zegt van wat hij bedoelt en hij daarbij een beetje scherp en gemeen probeert te zijn, alsof hij het belachelijk wil maken, dan is er sprake van sarcasme.

Neem dit tweede voorbeeld: "Goed gedaan!" Iemand die een droom heeft waargemaakt: goed gedaan! Iemand die een kampioenschap wint: goed gedaan! Iemand die een kop-staartbotsing veroorzaakt: niet zo goed gedaan. Als een passagier dan "Goed gedaan!" zegt, bedoelt hij waarschijnlijk het tegenovergestelde om de ander belachelijk te maken. Dat is verbale ironie én sarcasme.

"Wat een sportieveling", tegen een Olympiër: authentiek, geen verbale ironie te bekennen. Tegen het onhandige kind dat de Engelse les komt binnenstruikelen en zijn spullen laat vallen is het gewoon wreed en verbaal ironisch, want wat je hebt gezegd is niet wat je bedoelde. Dat is verbale ironie. Je hebt het tegenovergestelde gezegd van wat je bedoelt. En omdat je de bedoeling had om deze arme ziel te bespotten ben je niet alleen verbaal ironisch geweest, maar ook sarcastisch.

Maar, let op. Hoewel sarcasme altijd onder verbale ironie valt, is niet alle verbale ironie sarcasme. Verbale ironie is wanneer je het tegenovergestelde bedoelt van wat er gezegd wordt, terwijl sarcasme net dat snufje attitude toevoegt.

Soms kan er ook een andere betekenis aanwezig zijn zonder sarcastische ondertoon. Ga nu maar eens proberen om voorbeelden van verbale ironie en sarcasme te verzamelen.

Succes! Echt, ik meen het, succes. Nee, echt, ik wil je echt succes wensen met deze moeilijke klus. Oké, echt heel veel succes. Je kan het! Geen ironie hier.

 

Bron: TED.com