Verhalen Van Passie (Isabel Allende)

Auteur en activiste Isabel Allende bespreekt vrouwen, creativiteit, de definitie van feminisme – en, natuurlijk, passie - in deze TED-talk.

"Hartelijk bedankt. Het is echt eng om hier te zijn te midden van de allerslimsten. Ik ben hier om u een paar verhalen over passie te vertellen. Er is een Joods spreekwoord dat ik geweldig vind. Wat is werkelijker dan de werkelijkheid? Antwoord: het verhaal. Ik vertel verhalen. Ik wil iets overbrengen wat werkelijker dan de werkelijkheid is wat betreft onze gewone menselijkheid. Ik ben geïnteresseerd in alle verhalen en sommige achtervolgen me totdat ik ze uiteindelijk opschrijf. Bepaalde thema's komen steeds weer aan de orde: gerechtigheid, loyaliteit, geweld, dood, politieke en sociale kwesties, vrijheid. Ik ben me bewust van het mysterie om ons heen dus schrijf ik over toeval, voorgevoelens, emoties, dromen, de kracht van de natuur, magie.

In de afgelopen 20 jaar heb ik een aantal boeken gepubliceerd, maar ik bleef anoniem tot februari 2006, toen ik de olympische vlag op de Olympische Winterspelen in Italië mocht dragen. Dat maakte mij tot een beroemdheid. Nu herkennen mensen me in Macy's en vinden mijn kleinkinderen me cool. (Gelach) Ik zal u vertellen over mijn vier minuten van beroemdheid. Eén van de organisatoren van de olympische ceremonie, van de openingsceremonie, belde me op en zei dat ik was uitgekozen om één van de vlaggendragers te zijn. Ik antwoordde dat er sprake van een persoonsverwisseling moest zijn want ik ben allesbehalve een atleet. Ik was er niet eens van overtuigd dat ik het stadion zou kunnen rondlopen zonder looprek. (Gelach) Er werd me gezegd dat het een serieuze aangelegenheid was. Het zou de eerste keer zijn dat de olympische vlag alleen door vrouwen zou worden gedragen. Vijf vrouwen die vijf continenten vertegenwoordigen, en drie olympische gouden medaillewinnaars. Mijn eerste vraag was, natuurlijk, wat trek ik aan? (Gelach) Een uniform, zei ze, en vroeg welke maat ik had. Mijn maat. Ik zag het al helemaal voor me hoe ik er in een donsparka uit zou zien als het Michelinmannetje. (Gelach)

Halverwege februari, was ik in Turijn, waar een enthousiast publiek juichte als welk van de 80 olympische teams dan ook op straat was. Deze atleten hadden alles opgeofferd om aan de spelen deel te kunnen nemen. Ze verdienden allemaal te winnen, maar er is de geluksfactor. Een piepklein sneeuwvlokje, een dun laagje ijs, de kracht van de wind kunnen een race of wedstrijd beslissen. Echter, het belangrijkste -- belangrijker dan training of geluk-- is iemands hart. Alleen een onbevreesd en vastberaden hart zal de gouden medaille krijgen. Het gaat om passie. De straten van Turijn hingen vol met rode posters die het motto van de Olympische Spelen aankondigden.

Passie leeft hier. Dat klopt, niet waar? Het hart drijft ons voort en beslist ons lot. Dat heb ik nodig voor de personages in mijn boeken: een gepassioneerd hart. Ik heb behoefte aan individualisten, dissidenten, avonturiers, buitenstaanders en rebellen die vragen stellen, de regels aanpassen en risico's nemen. Mensen zoals jullie allemaal hier. Aardige mensen met gezond verstand zijn geen interessante personages. (Gelach) Ze zijn alleen goede ex-mannen. (Gelach) (Applaus)

In de artiestenfoyer van het stadion ontmoette ik de andere vlaggendragers: drie atletes en de actrices Susan Sarandon en Sophia Loren. Ook twee vrouwen met een gepassioneerd hart. Wangari Maathai, de Nobelprijswinnares uit Kenia, die 30 miljoen bomen heeft geplant. En door dit te doen, heeft ze de grond veranderd, het weer, op sommige plaatsen in Afrika en natuurlijk de economische omstandigheden in vele dorpen. En Somaly Mam, een Cambodjaanse activiste die gepassioneerd strijdt tegen kinderprostitutie. Toen ze 14 jaar oud was, werd ze door haar grootvader aan een bordeel verkocht. Ze vertelde ons over kleine meisjes die worden verkracht door mannen die geloven dat sex met een hele jonge maagd hen zal genezen van AIDS. En over bordelen waar kinderen worden gedwongen om 5, 15 klanten per dag te ontvangen en als ze zich verzetten, worden ze met electriciteit gemarteld. In de artiestenfoyer kreeg ik mijn uniform. Het was niet een outfit die ik normaal zou dragen, maar het was ook geenzins het Michelinmannetjespak dat ik had verwacht. Helemaal niet zo gek. Ik zag eruit als een koelkast. (Gelach) Maar zo zagen de meeste vlaggendragers eruit, behalve Sophia Loren, het universele symbool van schoonheid en passie. Sophie is de 70 gepasseerd en ziet er geweldig uit. Ze is sexy, slank en lang, met een diep zongebruinde kleur. Hoe kan je zo zongebruind zijn en geen rimpels hebben? Ik weet het niet. Toen haar in een televisie-interview werd gevraagd, "Hoe krijgt u het voor elkaar er zo goed uit te zien?" Antwoordde ze, "Houding". Mijn rug is altijd recht en ik maak geen oude mensengeluiden." (Gelach) Zo, alstublieft, gratis advies van één van de mooiste vrouwen ter wereld. Niet knorren, niet hoesten, niet hijgen, niet tegen jezelf praten, geen scheten laten. (Gelach) Nou ja, dat waren niet precies haar woorden. (Gelach)

Zo rond middernacht werden we bijeengeroepen in de coulissen van het stadion, en de luidsprekers kondigden de olympische vlag aan en de muziek werd gestart -- trouwens dezelfde muziek die hier wordt gebruikt, de Aida mars. Sophia Loren stond direct voor me -- ze is een voet groter dan ik, als je haar getoupeerde haar niet meetelt. (Gelach) Ze liep elegant als een giraffe over de Afrikaanse savanne terwijl ze de vlag tegen haar schouder hield. Ik jogde er achteraan -- (Gelach) -- op mijn tenen, terwijl ik de vlag op mijn uitgestrekte arm vasthield, zodat mijn hoofd zich feitelijk onder de verdomde vlag bevond. (Gelach) Alle camera's waren natuurlijk op Sophia gericht. Dat was gunstig voor mij, want in de meeste persfoto's ben ik ook te zien, hoewel vaak tussen Sophia's benen. (Gelach) Een plek waar de meeste mannen graag zouden willen zijn. (Gelach) (Applaus)

De beste vier minuten van mijn hele leven waren die in het olympisch stadion. Mijn man is beledigd als ik dit zeg -- hoewel ik hem heb uitgelegd dat wat we privé doen meestal korter dan vier minuten duurt -- (Gelach) -- dus hij moet het maar niet als een persoonlijke belediging opvatten. Ik heb alle krantenknipsels van deze vier indrukwekkende minuten omdat ik ze niet wil vergeten als ouderdom mijn hersencellen vernietigt.

Ik wil in mijn hart voor altijd het sleutelwoord van de Olympische Spelen dragen -- passie. Zo, het volgende verhaal gaat over passie. Het speelt in 1998, in een gevangenenkamp voor Tutsi-vluchtelingen in Congo. Trouwens, 80 procent van alle vluchtelingen en ontheemden in de wereld zijn vrouwen en meisjes. We kunnen deze plek in Congo een dodenkamp noemen want de vluchtelingen die niet worden vermoord, zullen sterven aan ziekte of honger. De protagonisten van dit verhaal zijn een jonge vrouw, Rose Mapendo, en haar kinderen. Ze is zwanger en weduwe. Soldaten hebben haar gedwongen toe te kijken hoe haar man werd gemarteld en vermoord. Op de een of andere manier slaagt ze erin haar 7 kinderen in leven te houden en een paar maanden later schenkt ze het leven aan een te vroeg geboren tweeling. Twee piepkleine jongens. Ze snijdt de navelstreng door met een stok en bindt hem af met haar eigen haar. Ze noemt de tweeling naar de bevelhebbers van het kamp om bij hen in de gunst te komen en voedt de tweeling met zwarte thee omdat haar melk niet voedzaam genoeg is. Als de soldaten haar cel binnenvallen om haar oudste dochter te verkrachten, pakt ze haar stevig vast en weigert haar los te laten, zelfs als ze een geweer tegen haar hoofd plaatsen. Op de een of andere manier weet de familie 16 maanden te overleven en dan, met buitengewoon geluk en het gepassioneerde hart van een jonge Amerikaanse man, Sasha Chanoff, die haar op een VS reddingsvliegtuig weet te krijgen, komen Rose Mapendo en haar negen kinderen terecht in Phoenix, Arizona, waar ze nu wonen en het hen goed gaat.

Mapendo betekent in Swahili grote liefde. De protagonisten in mijn boeken zijn sterke en gepassioneerde vrouwen zoals Rose Mapendo. Ik bedenk ze niet. Dat is niet nodig. Ik kijk om me heen en zie ze overal. Ik heb mijn hele leven met en voor vrouwen gewerkt. Ik ken ze goed. Ik ben in de oude tijd geboren, aan het einde van de wereld, in een patriarchaal katholieke en conservatieve familie. Geen wonder dat ik al op de leeftijd van 5 jaar een felle feministe was -- hoewel die term Chili nog niet bereikt had, dus niemand wist wat er toch verdorie mis met me was. (Gelach) Ik zou er snel achterkomen dat ik een hoge prijs moest betalen voor mijn vrijheid en het in twijfel trekken van het patriarchaat. Maar ik wilde die graag betalen want voor elke klap die ik kreeg, kon ik er twee uitdelen. (Gelach) Eens, toen mijn dochter Paula ergens in de twintig was, zei ze tegen me dat feminisme gedateerd was, dat ik verder moest kijken. We hadden een gedenkwaardige ruzie. Feminisme gedateerd? Ja, voor bevoorrechte vrouwen als mijn dochter en voor allen die hier vandaag aanwezig zijn, maar niet voor de meeste vrouwen in de rest van de wereld die nog steeds in voortijdige huwelijken worden gedwongen, of de prostitutie in, of tot dwangarbeid -- ze krijgen kinderen die ze niet willen of die ze niet kunnen voeden. Ze hebben geen zeggenschap over hun lichaam of hun leven. Ze krijgen geen onderwijs en hebben geen vrijheid. Ze worden verkracht, in elkaar geslagen en soms ongestraft vermoord. Voor de meeste westerse jonge vrouwen van tegenwoordig is het een belediging als feministe te worden bestempeld. Feminisme is nooit sexy geweest, maar ik verzeker u dat het me nooit heeft tegengehouden te flirten en ik had zelden een gebrek aan mannen. (Gelach) Feminisme is niet dood, in geen geval. Het heeft zich ontwikkeld. Als de term je niet bevalt, verander hem, in godin haar naam. Noem het Aphrodite of Venus of mokkel of wat dan ook, de naam is niet belangrijk, zolang we begrijpen waar het om gaat en we het ondersteunen.

Zo, nu nog een verhaal over passie en wel een droevig verhaal. Het speelt in een kleine vrouwenkliniek in een dorp in Bangladesh. Het is 2005. Jenny is een jonge Amerikaanse mondhygiëniste die naar de kliniek is gekomen als vrijwilliger gedurende haar vakantie van drie weken. Ze is erop voorbereid tanden schoon te maken, maar als ze aankomt, komt ze erachter dat er geen artsen zijn, geen tandartsen en dat de kliniek slechts een hut vol vliegen is. Buiten staat een rij vrouwen die al meerdere uren staan te wachten om behandeld te worden. De eerste patiënt heeft ondraaglijke pijn omdat ze een aantal rotte kiezen heeft. Jenny realiseert zich dat de enige oplossing is de rotte kiezen te trekken. Ze is daartoe niet bevoegd, ze heeft het nog nooit gedaan. Ze zet veel op het spel en ze is doodsbang. Ze heeft niet eens de juiste instrumenten maar gelukkig heeft ze wat novocaïne meegenomen. Jenny heeft een moedig en gepassioneerd hart. Ze prevelt een gebed en ze begint met de ingreep. Als ze klaar is, kust de opgeluchte patiënt haar handen. Die dag trekt de hygiëniste nog veel meer kiezen. De volgende morgen als ze weer bij de zogenaamde kliniek komt, staat haar eerste patiënt daar met haar echtgenoot op haar te wachten. Het gezicht van de vrouw ziet eruit als een watermeloen. Het is zo erg opgezwollen dat de ogen niet eens te zien zijn. De echtgenoot, die woedend is, dreigt de Amerikaanse te vermoorden. Jenny is geschokt over wat ze heeft gedaan, maar dan legt de tolk uit dat de toestand van de patiënt niets te maken heeft met haar ingreep. De dag ervoor heeft haar echtgenoot haar in elkaar geslagen omdat ze niet op tijd thuis was om voor hem het avondeten te koken.

Miljoenen vrouwen leven tegenwoordig zo. Het zijn de allerarmsten. Hoewel vrouwen twee derde van het werk in de wereld doen, bezitten ze minder dan één procent van 's werelds eigendom. Ze krijgen minder betaald dan mannen voor hetzelfde werk als ze überhaupt betaald worden en ze blijven kwetsbaar omdat ze niet financieel onafhankelijk zijn en er voortdurend de dreiging is van uitbuiting, geweld en misbruik. Het staat vast, dat als vrouwen onderwijs, werk, en zeggenschap over hun eigen inkomen krijgen, als ze vermogen erven en bezitten dit de maatschappij ten goede komt. Als een vrouw leert op te komen voor haarzelf, zullen haar kinderen en familie beter af zijn. Als het goed gaat met de families, gaat het goed met het dorp en uiteindelijk ook met het hele land.

Wangari Maathai gaat naar een dorp in Kenia. Ze praat met de vrouwen en legt hen uit dat de grond onvruchtbaar is omdat ze de bomen hebben gekapt en verkocht. Ze laat de vrouwen nieuwe bomen planten en water geven, druppel voor druppel. Binnen vijf of zes jaar tijd zullen ze een bos hebben, zal de grond verrijkt zijn en het dorp is gered. De armste en meest onderontwikkelde maatschappijen zijn altijd degene die vrouwen kleineren. Nog altijd wordt deze onmiskenbare waarheid door regeringen genegeerd, en ook door de filantropie. Voor elke dollar die aan projecten voor vrouwen wordt gegeven, wordt 20 dollar aan projecten voor mannen gegeven. 51 procent van de mensheid is vrouw. Hen mondig maken zal alles veranderen -- meer dan technologie en design en entertainment. Ik kan u beloven dat het samenwerken van vrouwen -- die aaneengesloten en geïnformeerd zijn en gestudeerd hebben -- vrede en voorspoed kan brengen op deze verlaten planeet. In elke oorlog vandaag, zijn de meeste slachtoffers burgers, voornamelijk vrouwen en kinderen. Zij zijn nevenschade. Mannen runnen de wereld en kijk wat een rotzooi het is.

Wat voor soort wereld willen we? Dit is een fundamentele vraag die de meesten van ons stellen. Is het zinnig om deel te nemen aan de bestaande wereldorde? We willen een wereld waarin het leven beschermd wordt, en de kwaliteit van het leven voor iedereen verhoogd wordt, niet alleen voor de bevoorrechten. In januari ben ik naar een tentoonstelling van Fernando Botero's schilderijen geweest in de bibliotheek van de University of California, Berkeley. Geen enkel museum of galerie in de Verenigde Staten behalve de galerie in New York die Botero's werk verkoopt, heeft het aangedurfd de schilderijen te tonen omdat het thema de Abu Ghraib gevangenis is. Het zijn reusachtige schilderijen waarop marteling en machtsmisbruik in de volumineuze Boterostijl zijn afgebeeld. Ik kan die beelden niet meer uit mijn hoofd krijgen of uit mijn hart. Waar ik het meest bang voor ben is ongestrafte macht. Ik vrees machtsmisbruik en de macht om te misbruiken. In onze soort bepalen de alfamannen de werkelijkheid en dwingen ze de meute die werkelijkheid te accepteren en zich aan de regels te houden. De regels veranderen voortdurend, maar ze halen altijd hun voordeel, en in dit geval werkt het doordruppeleffect dat niet in de economie werkt, hier perfect. Misbruik druppelt door van bovenaan tot onderaan de ladder. Vrouwen en kinderen, vooral de armen, bevinden zich onderaan de ladder. Zelfs de armste mannen hebben iemand die ze kunnen misbruiken -- een vrouw of kind. Ik ben het zat dat enkelen macht uitoefenen op de massa door middel van geslacht, inkomen, ras en klasse.

Ik denk dat het tijd is voor fundamentele veranderingen in onze beschaving. Maar voor echte verandering hebben we vrouwelijke energie nodig in het management van de wereld. We hebben een cruciaal aantal vrouwen nodig op machtige posities en we moeten de vrouwelijke energie in mannen koesteren. Ik heb het natuurlijk over mannen met een jonge geest. Oude mannen zijn hopeloos, we zullen moeten wachten tot die zijn uitgestorven. (Gelach) Ja, ik zou graag Sophia Lorens lange benen willen hebben en haar legendarische borsten. Maar als ik zou moeten kiezen, zou ik liever het krijgshaftige hart van Wangari Maathai, Somaly Mam, Jenny en Rose Mapendo hebben. Ik wil deze wereld goed maken. Niet beter, maar goed. Waarom niet? Het is mogelijk. Kijk om u heen in deze ruimte -- al deze kennis, energie, dit talent en deze technologie. Dus kom op, laat ons de mouwen oprollen en aan de slag gaan, met passie om een bijna perfecte wereld te creëren. Dank u."

 

Bron: TED.com