Wat We Leren Voordat We Geboren Zijn

Quizvraag: Wanneer begint het leren? Antwoord: In de baarmoeder. Wetenschapsauteur Annie Murphy Paul praat over nieuw onderzoek dat laat zien hoeveel we al leren in de baarmoeder - van het ritme van onze moedertaal tot onze latere favoriete gerechten.

"Mijn onderwerp van vandaag is leren. Om in de sfeer te komen, begin ik gelijk met een vraag. Klaar? Wanneer begint leren? Als je nadenkt over deze vraag, denk je misschien aan de eerste dag op de kinderopvang of de kleuterschool, de eerste keer dat kinderen in een klas zitten met een leerkracht. Of je denkt misschien terug aan de peuterfase, als kinderen leren lopen of praten en een vork leren gebruiken. Misschien heb je kennisgemaakt met de 0-tot-3-beweging die beweert dat de eerste drie jaren van ons leven de belangrijkste van ons leven zijn. Jullie antwoord op mijn vraag zou dan zijn: leren begint bij de geboorte.

Vandaag wil ik jullie een idee voorstellen dat misschien verrassend is en misschien ongeloofwaardig lijkt, maar dat ondersteund wordt door recente bewijzen uit de psychologie en de biologie. Een belangrijk deel van wat we leren, gebeurt voordat we geboren zijn, als we nog in de baarmoeder zitten. Ik ben wetenschapsjournalist. Ik schrijf boeken en artikels in tijdschriften. Ik ben ook moeder. Die twee rollen vielen samen in een boek dat ik schreef met de titel: 'Origins'. (Oorsprong) 'Origins' is een rapport van de frontlijn van een opwindend nieuw veld: foetale oorsprong. Foetale oorsprong is een wetenschappelijke discipline die pas twintig jaar geleden ontstond en gebaseerd is op de theorie dat onze gezondheid en welbevinden doorheen ons leven cruciaal beïnvloed worden door de negen maanden die we in de baarmoeder doorbrengen. Die theorie interesseerde me niet enkel intellectueel. Ik was zelf zwanger terwijl ik onderzoek deed voor het boek. Een van de meest fascinerende inzichten die ik leerde uit dit werk is dat we allemaal de wereld al leren kennen nog voordat we op die wereld komen.

Als we onze baby's voor de eerste keer vasthouden, zouden we ons kunnen voorstellen dat ze onbeschreven bladen zijn nog niet getekend door het leven, maar eigenlijk zijn ze al gevormd door ons en in het bijzonder door de wereld die we bewonen. Vandaag wil ik jullie enkele bijzondere zaken tonen die wetenschappers ontdekken over wat foetussen leren terwijl ze nog in moeders buik zitten.

Het eerste wat ze leren, is het geluid van stem van hun moeder. Geluid reist van de buitenwereld door het buikweefsel van de moeder en door het vruchtwater dat de foetus omringt. De foetus hoort de stemmen vanaf de vierde maand van de zwangerschap. Hij hoort ze gedempt. Een onderzoeker zegt dat ze waarschijnlijk gelijken op de stem van Charlie Browns leraar in de oude 'Peanuts'-cartoon. Maar de stem van de zwangere vrouw resoneert via haar lichaam en bereikt de foetus sneller. Omdat de foetus steeds bij haar is, hoort hij haar stem zeer veel. Eens de baby geboren is, herkent hij haar stem en luistert bij voorkeur naar haar stem, in plaats van naar een andere stem.

Hoe weten we dit? Pasgeboren baby's doen niet veel, maar ze kunnen wel goed zuigen. Onderzoekers gebruiken dat gegeven. Ze zorgen voor twee rubberen spenen en als de baby op een ervan zuigt, hoort hij een opname van zijn moeders stem in een hoofdtelefoon. Als hij op de andere speen zuigt, hoort hij de opgenomen stem van een vreemde vrouw. Baby's tonen zeer snel hun voorkeur door te kiezen voor de eerste. Wetenschappers halen ook voordeel uit het feit dat baby's vertragen met zuigen als hen iets interesseert en opnieuw snel beginnen zuigen als ze zich vervelen. Zo ontdekten onderzoekers dat nadat vrouwen tijdens hun zwangerschap herhaaldelijk een deel van Dr. Seuss 'De kat met de hoed' luidop lazen, hun pasgeboren baby's die passage herkenden wanneer ze die horen buiten de baarmoeder. Ik heb een favoriet soortgelijke experiment. Hierin werd aangetoond dat baby's van vrouwen die elke dag van hun zwangerschap een bepaalde soapserie bekeken, de begintune van die show herkenden eens ze geboren waren. Foetussen leren zelfs over hun specifieke taal die gesproken wordt in de wereld waarin ze gaan geboren worden.

Een vorig jaar gepubliceerde studie ontdekte dat de baby op het moment van de geboorte weent met het accent van zijn moeders moedertaal. Franse baby's wenen met een stijgende noot en Duitse baby's wenen met een dalende noot. Ze imiteren de melodische tonen van deze talen. Waarom is dit foetale leren nuttig? Het kan ontwikkeld zijn om de baby te helpen overleven. Van het moment van de geboorte reageert de baby meer op de stem van de persoon die voor hem zal zorgen: zijn moeder. Hij zorgt er zelfs voor dat zijn geween klinkt zoals zijn moeders taal. Dat vertedert de moeder nog meer en geeft de baby een voorsprong bij de belangrijke taak om zijn moedertaal te leren begrijpen en spreken.

Het is niet enkel geluid dat de foetus leert in de baarmoeder. Hij leert ook smaken en geuren. Na zeven maanden zwangerschap zijn de smaakpapillen van de foetus volledig ontwikkeld. De olfactorische receptoren waardoor de baby kan ruiken, functioneren. De smaken van het voedsel dat de zwangere vrouw eet, vinden hun weg naar het vruchtwater dat voortdurend ingeslikt wordt door de foetus. Baby's lijken zich deze smaken te herinneren en geven er de voorkeur aan, eens ze geboren zijn. In een experiment werd aan een groep zwangere vrouwen gevraagd om veel wortelsap te drinken gedurende het derde trimester van hun zwangerschap, terwijl een andere groep zwangere vrouwen enkel water dronk. Zes maanden later werd aan de zuigelingen van de vrouwen pap gemengd met wortelsap aangeboden. Hun gezichtsuitdrukking werd geobserveerd terwijl ze aten. De baby's van de vrouwen die wortelsap dronken, aten meer pap met wortelsmaak. Het leek dat ze het lekkerder vonden

Een Franse versie van het experiment werd uitgevoerd in Dijon, Frankrijk. Onderzoekers ontdekten dat moeders wier eten en drinken tijdens de zwangerschap op smaak gebracht was met drop-anijs, een voorkeur voor anijs vertoonden op de eerste dag van hun leven en opnieuw toen ze later nogmaals getest werden op de vierde dag van hun leven. Baby's van wie de moeder geen anijs at tijdens de zwangerschap, vertoonden een reactie die je kan vertalen als 'bah'. Dit betekent dat foetussen effectief van hun moeder leren welk voedsel veilig en goed is om te eten. Foetussen leren ook over de specifieke cultuur waarin ze geboren zullen worden door een krachtige uiting van die cultuur: voedsel. Ze worden ingewijd in de karakteristieke smaken en kruiden van de keuken van hun cultuur, zelfs voor de geboorte.

Het blijkt dat foetussen nog een grotere les leren. Voor ik dat onderwerp aansnijd, wil ik iets vermelden dat je je misschien al afgevraagd hebt. De notie van foetaal leren doet je misschien denken aan pogingen om de foetus te stimuleren met muziek van Mozart via een hoofdtelefoon die op een zwangere buik wordt gelegd. Maar eigenlijk is het proces van negen maanden kneden en vormen in de baarmoeder veel diepgaander en ver-reikender dan dat. Veel van wat de zwangere vrouw tegenkomt in haar dagelijkse leven -- de lucht die ze inademt, de voeding en drank die ze consumeert, de chemicaliën waaraan ze blootgesteld wordt, zelfs de emoties die ze voelt -- wordt op de een of andere manier met haar foetus gedeeld. Ze vormen een mengeling van invloeden die even individueel en eigenaardig zijn als de vrouw zelf. De foetus verwerkt dit alles in zijn eigen lichaam, en maakt het tot deel van zijn vlees en bloed. Meestal doet hij nog meer. Hij behandelt deze moederlijke bijdrage als informatie, als, zoals ik het graag noem, biologische postkaarten van de buitenwereld.

De foetus leert in de baarmoeder niet over Mozarts 'Toverfluit' maar beantwoordt vragen die crucialer zijn voor zijn overleving. Zal hij in een wereld van overvloed of schaarste geboren worden? Zal hij veilig en beschermd worden of zal hij constant aan gevaar en bedreigingen blootgesteld worden? Zal hij een lang en vruchtbaar leven leiden of een kort en gejaagd leven? Het dieet van de zwangere vrouw en het stressniveau in het bijzonder geven belangrijke aanwijzingen over de heersende omstandigheden, zoals een omhooggestoken vinger in de wind. Het afstemmen en afregelen van het brein en de organen van de foetus als gevolg daarvan, zijn deel van wat ons mensen een enorme flexibiliteit geeft. Ons vermogen om te gedijen in een enorme variatie van omstandigheden, van het platteland tot de stad, van de toendra tot de woestijn.

Om te besluiten, wil ik jullie twee verhalen vertellen over hoe moeders hun kinderen over de wereld leren nog voor ze geboren zijn. In de herfst van 1944, de donkerste dagen van Wereldoorlog II, blokkeerden Duitse troepen het westen van Holland, Ze stuurden alle leveringen van voedsel weg. Het begin van het beleg door de Nazi's werd gevolgd door een van de strengste winters sedert tientallen jaren. Het koude water in de kanalen bevroor. Al snel werd voedsel schaars. Veel Nederlanders overleefden op een schamele 500 calorieën per dag -- een kwart van wat ze aten voor de oorlog. De weken van ontbering werden maanden. Sommigen namen hun toevlucht tot het eten van tulpenbollen. Tegen begin mei was de zorgvuldig gerantsoeneerde voedselreserve compleet uitgeput. Het spook van massale hongersnood dreigde. Dan, op 5 mei 1945, eindigde het beleg zeer plots, toen Holland bevrijd werd door de Geallieerden.

De 'Hongerwinter', zoals hij genoemd werd, doodde ongeveer 10.000 mensen en verzwakte duizenden meer. Er werd echter nog een andere populatie beïnvloed: de 40.000 foetussen die zich tijdens het beleg in de baarmoeder bevonden. Enkele effecten van ondervoeding tijdens de zwangerschap werden onmiddellijk duidelijk in een hoger aantal doodgeborenen, aangeboren afwijkingen, een laag geboortegewicht en zuigelingensterfte. Andere bleven lang verborgen. Tientallen jaren na de 'Hongerwinter' stelden onderzoekers vast dat mensen wier moeder zwanger was tijdens het beleg meer obesitas, meer diabetes en hartziekten kenden later in hun leven dan mensen wier moeder zwanger was onder normale omstandigheden. De ervaring van uithongering had schijnbaar hun lichaam veranderd op diverse manieren. Ze hadden last van hoge bloeddruk, slechte cholesterolprofielen en verlaagde glucosetolerantie -- de voorloper van diabetes.

Waarom zou ondervoeding in de baarmoeder later leiden tot ziekte? Een verklaring is dat de foetus het beste maakt van een slechte situatie. Als voedsel schaars is, leiden ze voedingsstoffen naar een cruciaal orgaan, het brein, en weg van andere organen zoals het hart en de lever. Dit houdt de foetus in leven op korte termijn, maar de rekening wordt vereffend later in het leven als die andere organen die te kort kwamen in een vroeg stadium, meer vatbaar worden voor ziekte.

Maar dat is niet alles. Het lijkt alsof foetussen informatie halen uit de baarmoederlijke omgeving en hun fysiologie hieraan aanpassen. Ze bereiden zichzelf voor op de wereld waarin ze zullen leven aan de andere kant van de baarmoeder. De foetus past zijn metabolisme en andere fysiologische processen aan, in afwachting van de omgeving die hem te wachten staat. De basis van de voorspelling van de foetus is wat zijn moeder eet. De maaltijden van de zwangere vrouw vertellen een verhaal: een sprookje van overvloed of een grimmige kroniek van ontbering. Het verhaal geeft informatie die de foetus gebruikt om zijn lichaam en zijn systemen te organiseren -- een aanpassing aan de heersende omstandigheden die zijn overleving in de toekomst vergemakkelijkt. Indien de middelen zeer beperkt zijn, zal een kleiner kind met kleinere energiebehoeften een betere kans hebben om de volwassenheid te bereiken.

De echte moeilijkheden komen als zwangere vrouwen onbetrouwbare 'vertellers' zijn zodat foetussen een wereld van schaarste verwachten en in plaats daarvan geboren worden in een wereld van overvloed. Dit gebeurde met de kinderen van de Nederlandse 'Hongerwinter'. Met een vaker voorkomen van obesitas, diabetes en hartziekten als gevolg. Lichamen die gebouwd waren om elke calorie vast te houden, kwamen terecht in de overvloed aan calorieën van het Westerse dieet van na de oorlog. De wereld waarover ze geleerd hadden in de baarmoeder was niet meer dezelfde als de wereld waarin ze geboren werden.

Hier is een ander verhaal. Om 8:46 op 11 september 2001 waren er tienduizenden mensen in de nabijheid van het World Trade Center in New York -- forenzen stroomden uit de treinen, serveersters dekten de tafels voor de ochtenddrukte, makelaars waren al aan het werk in Wall Street. 1700 van hen waren zwangere vrouwen. Toen de vliegtuigen in de torens vlogen en deze instortten, ervoeren deze vrouwen dezelfde verschrikkingen als de andere overlevenden van de ramp: de allesoverheersende chaos en verwarring de gigantische wolken met potentieel giftig stof en afval, de bloedstollende angst voor hun leven.

Ongeveer een jaar later werd een groep vrouwen onderzocht die zwanger waren toen ze blootgesteld werden aan de aanvallen op het WTC. Bij de baby's van deze vrouwen die posttraumatisch stress-syndroom of PTSS ontwikkelden als gevolg van de doorstane beproeving, vonden onderzoekers een biologische marker van gevoeligheid voor PTSS -- een effect dat het meest uitgesproken was bij zuigelingen wier moeder de catastrofe in het derde trimester meemaakte. Met andere woorden: de moeders met posttraumatisch stress-syndroom gaven een vatbaarheid voor dit syndroom door aan hun kinderen terwijl ze nog in de baarmoeder zaten.

Overweeg dit even: posttraumatisch stress-syndroom blijkt een buitensporige reactie te zijn op stress die aan zijn slachtoffers veel onnodig lijden veroorzaakt. Er is een andere manier om over PTSS te denken. Wat een ziekte lijkt voor ons is misschien een nuttige aanpassing in bepaalde omstandigheden. In een erg gevaarlijke omgeving kunnen de karakteristieke symptomen van PTSS -- een hypergevoeligheid voor zijn omgeving snel getriggerd worden door gevaar -- iemands leven redden. De notie dat de prenatale overdracht van PTSS-risico een aanpassing is, is nog speculatief, maar ik vind het betekenisvol. Het zou betekenen dat, zelfs voor de geboorte, moeders hun kinderen waarschuwen dat het een ruige wereld is daarbuiten en hen waarschuwen: "Wees voorzichtig."

Ik wil nog eens duidelijk stellen dat het onderzoek naar foetale oorsprong niet bedoeld is om vrouwen te beschuldigen voor wat gebeurt tijdens hun zwangerschap. Het gaat erom te ontdekken hoe de gezondheid en het welbevinden van de volgende generatie kunnen bevorderd worden. Deze belangrijke inspanning moet een focus hebben op wat foetussen leren gedurende de negen maanden die ze doorbrengen in de baarmoeder. Leren is een van de meest essentiële activiteiten van het leven en het begint veel vroeger dan we ons ooit voorgesteld hebben.

Dankjewel."

(Applaus)

 

Bron: TED.com