David Macaulay’s Romeinse Capriolen

David Macaulay herbeleeft de slingerende en soms surrealistische reis naar de voltooiing van ‘Rome Antics’, zijn geïllustreerde hommage aan de historische stad.

"Ik teken om dingen beter te begrijpen. Soms maak ik een heleboel tekeningen en begrijp nog steeds niet wat ik teken. Degenen die vertrouwd zijn met digitale dingen, en zelfvoldaan zijn over die relatie, zullen misschien geamuseerd vernemen dat de kerel die het bekendst is door "Hoe Dingen Werken", bij de voorbereiding van een panel over "Begrijpen", twee dagen moest proberen om zijn laptop te laten communiceren met zijn nieuwe cd-brander. Wie had er ooit van extension managers gehoord? Ik heb altijd mijn eigen extensies gemanaged. Het kwam zelfs niet bij me op de handleiding te lezen. Maar ik heb het opgelost. Ik moest wel, want bij de uitnodiging zat de verontrustende herinnering dat er geen projector zou zijn. Dus dia-sledes meebrengen was niet meer nodig, maar een vervangende vorm van communicatie wel.

Welnu, ik zou kunnen praten over iets waarvoor ik bekend sta, iets dat gepast zou zijn voor de meer technisch georiënteerde mensen hier, of ik kan praten over iets dat me dierbaar is. Ik besloot tot het laatste. Ik ga het hebben over Rome. Nu, waarom zou Rome mij dierbaar zijn? Ik ging naar de Rhode Island School of Design in de tweede helft van de jaren '60. Ik had het geluk om mijn laatste jaar, het 5de jaar, in Rome te studeren. Dit veranderde mijn leven. Niet de minste reden was dat ik vier jaar thuis had gewoond -- dagelijks op en neer rijdend. De 60er jaren heb ik gemist. Ik heb erover gelezen. Ik heb begrepen dat ze interessant waren. Ik heb ze gemist. Maar ik bracht wel dat buitengewone jaar in Rome door. Een plek die nooit ver uit mijn gedachten is. Dus wanneer ik de kans heb, probeer ik iets erin of ervoor te doen.

Ik maak ook tekeningen om mensen dingen te laten begrijpen. Alsof ik ze begrijp. Dat is wat ik doe als illustrator. Dat is mijn vak. Dus ik ga jullie wat beelden van Rome laten zien. Ik heb veel tekeningen van Rome gemaakt, over de jaren. Dit is allemaal Rome. Ik ga zo vaak mogelijk terug. Dat moet ik. Allemaal verschillende materialen, stijlen en tijdstippen. Tekeningen uit schetsboeken, kijkend naar de details van Rome. Ik laat deze mede zien, omdat ze illustreren wat ik doormaak wanneer ik tracht te begrijpen wat Rome voor me betekent.

Dit zijn schetsen van kleine details. Rome is een stad vol verrassingen. Ik bedoel: onverwacht perspectief... Smalle, kronkelige staatjes die plots uitmonden in grote, zonovergoten piazza's -- maar altijd op mensenmaat. Reden hiervoor is dat ze organisch gegroeid zijn. Die verbazingwekkende mix van oud en nieuw, de beetjes licht die neerdalen tussen de gebouwen als een soort landkaart boven je hoofd -- meestal blauw, vooral in de zomer -- vergeleken met kaarten die je verwacht van gewone straten.

En ik begon te denken hoe ik dit kon communiceren in boekvorm. Hoe kon ik mijn gevoel van Rome delen, mijn begrip van Rome? En ik ga een paar doodlopende weggetjes laten zien. De hoofdoorzaak van dat doodlopen is dat wanneer je je bestemming niet kent, je er ook niet komt, niet met enige mate van efficiency.

Hier is een kleine kaart -- ik dacht aan kaarten in het begin. Misschien dat ik een kleine atlas kan maken met mijn favoriete straten en verbindingen in Rome. En hier is een regel tekst die zich ontwikkelt uit de uitlaat van een voorbijrazende scooter. Hier windt diezelfde regel zich om een fontein in een illustratie die ook ondersteboven gelezen kan worden. Misschien kan die tekst een verhaaltje zijn dat hier een menselijke kant aan geeft. Misschien moet ik die hele kaart loslaten, en gewoon eerlijk zeggen dat ik mijn favoriete stukjes Rome wil laten zien. En gewoon een bal de lucht in trappen, wat op zo veel pleintjes in Rome gebeurt, en hem laten stuiteren. En dan vertellen over de dingen die de voetbal raakt. Dat leek me wat te makkelijk. Maar hoewel ik deze presentatie net begin, dit was niet mijn eerste poging, en ik begon wanhopig te worden.

Uiteindelijk realiseerde ik me dat ik geen echte inhoud had, en besloot me te richten op de verpakking. Ik bedoel... het schijnt te werken voor veel dingen. Een kleine box-set van vier boekjes werkt misschien wel. Maar een van de ideeën die voortkwamen uit de schetsen, was door Rome reizen in diverse voertuigen met verschillende snelheden om de verschillende aspecten van Rome te laten zien. Een soort overzicht van Rome vanuit een luchtschip. Snelle kiekjes van dingen die je tegenkomt op een scooter. En heel langzaam... lopend door Rome, kun je meer gedetailleerd de fantastische oppervlakken en zo bestuderen.

Enfin, ik ging terug naar het luchtschip-idee, naar Alberto Santos-Dumont. Vond een van zijn luchtschepen, met voldoende maten, om te gebruiken voor de schaal, door het naast dingen in Rome te plaatsen. Dit ding zou erover of ernaast vliegen of ervoor geparkeerd zijn, en zou een soort meetlat zijn -- die door de pagina's reist -- zonder een meetlat te gebruiken. Niet dat je zou weten hoe lang nummer 11 precies is, maar je zou nummer 11 bij het Pantheon kunnen vergelijken met nummer 11 bij de Thermen van Caracalla, enz. Als je zou willen.

Dit is Beatrix, ze heeft een hond genaamd Ajax. Ze heeft een klein luchtschip gekocht. Zij voegt de delen samen. Ajax zoekt naar gaten binnenin de ballon voor ze vertrekken. Ze vertrekt boven de Spaanse Trappen, en begint aan een rondreis door de stad. We zitten boven de Spaanse Trappen. Mooi om te laten zien hoe die als een rivier van de heuvel stromen. Helaas, net tegenover, of vrij dichtbij, is de zuil van Marcus Aurelius. En diameter van de ballon maakt een deuk, wanneer ze de tekst op de zuil probeert te lezen, ...ze komt te dichtbij en duwt hem scheef. Dit geeft me de kans om de structuur te suggereren van de zuil van Marcus Aurelius, die werkelijk slechts een stapel muntstukken is. Hoge, dikke muntstukken. Over het plein van Sant'Ignazio -- waarvan de symmetrie zoek is, maar dat terzijde -- een spectaculaire plek om te bezoeken. Een spectaculaire omlijsting van -- meestal --- buitengewoon blauwe lucht. Over het Pantheon met zijn 8.7 meter grote oculus. Ze parkeert, laat het ankertouw zakken en klimt naar binnen voor een nadere inspectie. De tekst staat rechts en onderste boven, zodat je gedwongen bent het boek om te draaien, dan kun je het zien vanaf de grond en van haar perspectief, door het gat kijkend met een heel ander aanzicht. Zo draai je erin rond. Toepasselijk in een gebouw dat, perfect, een bol kan bevatten, omdat de diameter hetzelfde is als de afstand van de vloer tot de oculus.

Helaas voor haar, blijft het ankertouw haken rond de voeten van wat padvinders die het Pantheon bezoeken, en die worden naar buiten gesleurd en krijgen een uitzonderlijke maar angstaanjagende toer rond de koepels van Rome, die voor hen natuurlijk onderste boven zouden hangen. Ze bevrijden zich zodra ze bij Sant'Ivo zijn beland, die spiraalstructuur die je daar ziet. Ze vervolgt haar reis naar de Piazza Navona. Bespeurt veel activiteit bij restaurant Tre Scalini en merkt dat het lunchtijd is, en ze trek heeft. Ze tuffen door naar de Campo de' Fiori, en arriveren spoedig. Ajax gaat in een mand en daalt, met boodschappenlijstje, naar de markt. Die daar bloeit tot ongeveer een uur 's middags en dan volledig verwijderd wordt, en niet terugkeert tot 6 of 7 uur de volgende ochtend. Onze viervoeter keert terug met de spullen. Helaas, wanneer ze de parmaham uitpakt, probeert Ajax hem te snaaien. Ze weet de parmaham te redden, maar verliest daarbij het tafellaken, dat je kunt zien wegvliegen in de linker bovenhoek. Ze vertrekken zonder tafellaken, en zoeken een plek om te landen, zodat ze kunnen eten. Ze vinden een enorme muur vol gaten, en ideaal om een luchtschip aan te meren, want je hebt iets om het vast te binden. Blijkt de buitenmuur, het resterende stuk, van het Colosseum. Dus ze parkeren daar en hebben een heerlijke lunch met een spectaculair uitzicht.

Als ze klaar zijn halen ze het anker op en vertrekken door de Thermen van Caracalla en over de stadsmuur bij een verlaten poorthuis en besluiten nog even kijken naar de Piramide van Cestius, die een bliksemafleider heeft. Probleem. Ze komen een beetje te dichtbij --- en als je in een luchtschip zit moet je uitkijken met spitse punten. Dat brengt haar verhaaltje tot een einde. Marcello is nu juist een lui type, maar hij hoeft pas om 12 uur te werken. Dus gaat het alarm af om 5 voor 12 of zo. Hij staat op, springt op zijn scooter, scheurt door de stad langs de kerk van Santa Maria della Pace, door de steegjes, door de straatjes waar wellicht toeristen wandelen. Verstoort het rustige steegjesleven van Rome bij iedere bocht. Zijn snelheid heb ik hopelijk gesuggereerd in dit kleine plaatje -- dat, wederom, omgedraaid kan worden om te lezen, want er is tekst beneden en boven, waarvan eentje onderste boven.

Dan nadert hij een nietsvermoedende ober die net twee borden linguine in een soort delicate witte-wijn-oestersaus gaat brengen naar een tafeltje op straat voor het restaurant. De ober reageert, maar te laat... En Marcello blijft scheuren op zijn scooter. Zijn zicht is vanaf nu lichtelijk beperkt door de linguine. Maar blijft doorrijden, want zijn werk wacht. Verwijdert wat steigers -- een van de redenen waarom Rome zo'n buitengewone plek is: vanwege de steigers en de vastberadenheid de samenhang te behouden, een stad die zich blijft aanpassen aan de behoeften van de tijd waarin ze zich bevindt, of wij haar vinden. Door de Piazza della Rotonda, voor het Pantheon, nog steeds allesverwoestend, belandt hij op zijn werk. En Marcello, zo blijkt, is de chauffeur van lijn 64. En als je daar ooit in hebt gezeten weet je dat die net zo uitbundig wordt bestuurd als Marcello's scooter.

Tot slot Carletto -- je ziet zijn appartement in de linker bovenhoek. Hij kijkt naar zijn tafel. Hij wil vanavond de vrouw die al 40 jaar zijn vriendin is, ten huwelijk vragen. In perfecte stijl. Hij heeft kaarsen, hij heeft bloemen en hij zoekt een goede plek voor de borden en glazen. Maar hij is niet tevreden -- er klopt iets niet. De telefoon gaat -- hij wordt naar het Palazzo geroepen. Hij slentert...redelijk snel, maar vergeleken met net is het slenteren. Iedereen kent Carletto, hij zit in entertainment -- eigenlijk: televisie In feite is hij televisiereparateur, daarom kent iedereen hem. Dus iedereen heeft zijn nummer. Hij arriveert bij het Palazzo, bij de grote voordeur. Loopt de binnenplaats op en praat met de conciërge, die hem vertelt dat het Palazzo door een ramp getroffen is. Geen enkele tv werkt nog. En er is een belangrijke voetbalwedstrijd, en de bewoners beginnen wat rusteloos te worden.

Hij gaat naar de kelder om de bedrading te bekijken, en werkt zich dan gestaag in het gebouw naar boven, controleert bij ieder appartement iedere televisie en verbinding, in de hoop de oorzaak te vinden. Hij belandt boven, het grote trappenhuis, en een kleiner trappenhuis, tot hij de zolder bereikt. Hij opent het raam van de zolder, en daar is een tafellaken om de antenne gewaaid. Hij verwijdert het, probleem opgelost, iedereen in het Palazzo blij. En zo lost hij ook zijn eigen probleem op. Nu kan hij, met een perfect gedekte tafel, wachten tot ze arriveert.

Dat was de eerste poging, maar met onvoldoende substantie om te vertellen wat ik wilde vertellen over Rome. Dus dacht ik, dan alleen piazza's ik duik erin en eronder, laat zien hoe ze groeien en waarom ze er zo uitzien. Toen dacht ik: te gecompliceerd. Ik neem mijn favorieten stukjes, en stop ze in het Pantheon, met behoud van schaal. Dan kun je de top van Sant'Ivo en de Piramide van Cestius en de Tempietto van Bramante, gezamenlijk in die ruimte zien. Welnu, dat is 1 tekening. Ik dacht, misschien is het tijd dat Piranesi Escher ontmoet.

Je kunt zien dat ik de controle verlies, en ook de hoop. Er loopt een dunne blauwe lijn uitlaatgassen doorheen, die de boel zo'n beetje verbindt. En toen dacht ik, wacht even, wat doe ik nou? Een boek is niet alleen leuk om informatie in te verzamelen. Het is een serie lagen. Ik bedoel, je pelt de ene laag van de andere -- die we pagina's noemen, op een bepaalde manier. Maar zie het als lagen. Ik bedoel, Rome is een plaats van lagen -- horizontale, verticale lagen. En ik dacht, het afpellen van een pagina zou -- als ik je zo zou kunnen laten denken -- je de diepte van de lagen kunnen laten zien. Het pleisterwerk op de meeste muren verbergt de littekens van eeuwen van verandering toen deze structuren werden aangepast in plaats van neergehaald. Als ik links een vouwpagina maak, zie je daarachter wat ik bedoel met littekens. Je ziet dat in bijvoorbeeld 1635 klein ramen essentieel werden, omdat de slechteriken kwamen, of zoiets. Aanpassingen worden verborgen onder de pleisterlaag. Ik kan een laag van dit palazzo pellen zodat je de binnenkant ziet. Maar belangrijker, ik kan je ook laten zien hoe een hoek van deze magnifieke gebouwen eruit ziet met al die zware blokken steen -- of namaakblokken, van baksteen en pleisterwerk, wat vaker het geval is.

Zo wordt het enigszins 3-dimensionaal. Ik zou je vanuit een van die nauwe straatjes naar zo'n verrassende piazza kunnen brengen. Met een dubbele vouwpagina -- waarin je net als ik, toen ik als kind zo'n vouwboek las -- je hoofd zou kunnen steken. Je vouwt de pagina's om je hoofd, en bent in dat plein, voor een poosje. En ik heb niets veel moeilijkers gedaan dan vouwpagina's maken. Maar toen dacht ik, misschien dat dit simpeler kan. Kijk naar het Pantheon en de Piazza della Rotonda ervoor. Hier is een volledig opengeslagen boek. OK, als ik het niet volledig open, maar slechts 90 graden, kijken we omlaag voor het Pantheon. en we zien het van boven, kijken omlaag naar het plein. En als ik het boek draai, zien we over het plein heen de voorkant van het Pantheon. Geen vouwen, geen trucs -- alleen een boek dat niet volledig geopend is. Dat leek veelbelovend. Ik dacht, misschien kan ik dit combineren met het deels geopende boek. Dus we gaan naar binnen, en het groeit, etc. En ik dacht, misschien zit ik op het juiste spoor, maar het verloor zijn menselijke factor.

Dus terug naar het idee van verhaal, altijd goed om de aandacht van mensen te vangen en ze tegelijkertijd te informeren. "Duivenkring" leek me een mooie titel. Als het een postduif was, zou het "Duivenronde" zijn. Maar het was de rondreis -- (gelach) -- als een titel werkt, gebruiken. Maar het zou een reis door Rome zijn en alle mooie dingen in Rome laten zien. Het is een duif die op een kerk zit. Gaat dagelijks zijn duivendingen doen, komt terug -- en het hele gebouw zit onder de steigers en groene netten. En hij kan zijn huis niet in, en is nu een dakloze duif. Hij moet een nieuwe plek zoeken om te wonen. Dus kan ik mijn favoriete dingen laten zien. Begin bij de grote dingen, enz. Misschien moet ze bij familie gaan logeren -- wat niet altijd een goede zaak is. Maar dat brengt duiven wel nader tot elkaar. En ik dacht, dat is wel interessant, maar misschien zou er een persoon bij betrokken moeten zijn.

Dus verzon ik een oude man die zijn leven wijdt aan het verplegen zieke duiven. Hij gaat ze op de gevaarlijkste plekken halen, en ze raken bevriend met deze man, en leren kunstjes om hem te vermaken tijdens de lunch. Er ontstaat een echte band tussen deze man en de duiven. Maar hij wordt helaas ernstig ziek. Hij heeft ze geleerd om zijn naam te spellen: Aldo. Ze komen langs na een dag of vier afwezigheid. Hij woont op een zolderkamertje. Ze spellen zijn naam, en hij vindt genoeg kracht om het dak te beklimmen. En alle duiven, à la "Ballon Rouge", wachten hem op, en dragen hem, over de muur van de stad. En hij -- vergat ik te vertellen -- wanneer een duif doodging, bracht hij die buiten de stadsmuren, volgens de Romeinse traditie, om de doden buiten de stad te begraven. En ik dacht: echt een opbeurend verhaal. (Gelach). Daarmee kun je thuiskomen.

Dus enfin -- als verpakking niks oplevert en als verhaaltjes nergens heengaan, verzin ik gewoon titels. En hoop dat een titel me de juiste richting op stuurt. En soms zet het me aan om een titelpagina te maken. Dit zijn allemaal titelpagina's die me leidden naar mijn definitieve oplossing: het verhaal van een jonge vrouw die een boodschap verstuurt per postduif -- ze woont buiten de stadsmuren -- naar iemand in de stad. En de duif vliegt hier boven de Via Appia. Je kunt de tombes en pijnbomen etc. zien. Als je de rode lijn ziet, zie je het traject van de duif. Zo niet, ben je zelf de duif. En het wordt nu noodzakelijk en mogelijk te laten zien hoe het is om over de stad te vliegen zonder te bewegen. Voorbij de Piramide van Cestius -- dit zal je bekend voorkomen, zelfs als je recentelijk niet in Rome bent geweest. Voorbij het poorthuis. Dit is ietwat ongebruikelijk. Deze duif doet iets dat de meeste duiven niet doen: ze neemt de lange route. Dat vond ik nodig, om dit boek dikker te maken dan pakweg vier pagina's.

Dus we vliegen rond het Colosseum, voorbij de kerk van Santa Maria in Cosmedin en de Tempel van Hercules, naar de rivier. We botsen bijna tegen de deklijst van Palazzo Farnese, ontworpen door Michelangelo, gemaakt van stenen uit het Colosseum. Bijna raak! We maken een duikvlucht boven de Campo de' Fiori. Dit soort dingen laat ik aan mijn studenten zien, want het is een complete verbastering -- een ontkenning van de wetten van perspectief. De enige regel die ik toepas is, als het geloofwaardig uitziet, ben je geslaagd. Maar probeer hier eens te achterhalen waar de verdwijnpunten samenkomen. Een paar zijn op Mars, en een paar andere -- in Cremona. Maar dan het plein op voor de Santa Maria della Pace, waar continu gevoetbald wordt, en we worden geraakt door een voetbal. Dit is een vreselijke illustratie van geraakt worden door een voetbal. Ik heb alle stukjes. Daar is de Santa Maria della Pace, daar een voetbal, hier een stukje vleugel. Wat gebeurt er? Niks. Dat moest opnieuw. En als je de Santa Maria della Pace wil zien -- je weet, deze boeken zijn ongelofelijk flexibel en interactief -- gewoon omdraaien en andersom bekijken.

Door de steeg, de impact is zichtbaar in de rode lijn. En de vogel raapt zichzelf bij elkaar bij deze middeleeuwse toren -- een van de weinige die zijn overgebleven -- naar de kerk van -- ben haar naam vergeten -- Sant'Agnese, en rond de koepel neerkijkend op Piazza Navona, dat we reeds eerder bezochten. Hier is het Berninibeeld van de vier rivieren. En voorbij de fantastische Sant'Ivo van Borromini. Net lang genoeg stoppend op de oculus van het Pantheon om op adem te komen. En dan kunnen we naar binnen zweven, en omdat we vliegen, hoeven we niet in te zitten over zwaartekracht, en kan deze tekening gedraaid weergegeven worden.

We worden enthousiast als we Jesu voorbijvliegen -- Het is niet verrassend dat we de architectuur imiteren. Voorbij de fantastische muur met de mix waarover ik het had: mooie decoraties in de muren boven de neon "Ristorante"-tekst, enz. En uiteindelijk: de binnenplaats van het palazzo, onze bestemming. Recht omhoog in de binnenplaats, door een klein raampje, een zolder in, waar iemand aan een tekentafel zit. Hij haalt het briefje van de poot van de vogel. Dit staat erop. Als we naar de tekentafel kijken, zien we dat hij werkt aan een kaart, met daarop de route van de vogel, en de rode lijn gaat door alle bezienswaardigheden. En als je de informatie wil, om deze excursie af te maken, kun je deze tekst lezen. Mijn hartelijke dank."

 

Bron: TED.com