Zo Maak Je Moeilijke Keuzes

Dit is een talk die je leven letterlijk kan veranderen. Welke carrière moet ik najagen? Zou ik beter scheiden -- of trouwen? Waar ga ik wonen? Zulke belangrijke beslissingen zijn angstaanjagend moeilijk. Maar dat komt omdat we ze verkeerd benaderen, zegt filosoof Ruth Chang. Ze biedt een krachtig nieuw denkkader aan om je tot de persoon te maken die je werkelijk wilt zijn.

"Denk aan een moeilijke keuze die je binnenkort moet maken. Bijvoorbeeld tussen twee banen, artiest of boekhouder, of tussen twee woonplaatsen, de stad of het platteland, of tussen twee personen om mee te trouwen: je kunt met Betty trouwen of met Lolita. Het zou ook kunnen gaan over het krijgen van kinderen, over een zieke ouder die bij je komt inwonen, over de opvoeding van je kind volgens de godsdienst van je partner, die jou koud laat. Of over het doneren van je spaargeld aan het goede doel.

Waarschijnlijk was de keuze waaraan je dacht iets groots, iets belangrijks, iets dat er voor jou toe doet. Moeilijke keuzes lijken gepaard te gaan met kwelling, handenwringen en tandengeknars. Ik denk dat we verkeerd begrijpen wat moeilijke keuzes betekenen en welke rol ze spelen in ons leven. Moeilijke keuzes begrijpen onthult een verborgen kracht die elk van ons bezit.

Wat een keuze moeilijk maakt, is de verhouding tussen de alternatieven. Bij een makkelijke keuze is het ene alternatief beter dan het andere. Bij een moeilijke keuze is het ene alternatief beter op sommige vlakken, het andere beter op andere vlakken -- En geen van beide is duidelijk beter dan de ander. Je piekert of je je huidige baan in de stad houdt of je leven omgooit voor uitdagender werk op het platteland, want blijven is beter op sommige vlakken en verhuizen beter op andere ... En geen van beide heeft de bovenhand.

Dat wil niet zeggen dat alle moeilijke keuzes groot zijn. Stel, je moet een ontbijt samenstellen. Je kiest voor vezelrijke ontbijtgranen of voor een chocoladedonut. Stel dat je je keuze laat afhangen van smaak en gezondheid. De ontbijtgranen zijn beter voor je, de donut smaakt veel beter, maar geen van beide is globaal beter dan de ander. Een moeilijke keuze. Inzien dat kleine keuzes ook moeilijk kunnen zijn, kan een grote moeilijke keuze makkelijker maken. Het lukt ons immers om een ontbijt te kiezen, dus lukt het ons ook wel te kiezen tussen de stad of de nieuwe job op het platteland.

We moeten niet denken dat moeilijke keuzes moeilijk zijn omdat wij dom zijn. Toen ik afstudeerde van de middelbare school, twijfelde ik tussen twee richtingen: filosofie en recht. Ik hield echt van filosofie. Je leert verbazende dingen als filosoof en dat vanuit je luie zetel. Maar ik kom uit een bescheiden immigrantengezin en mijn idee van luxe was: een boterham met varkenstong en gelei hebben voor tijdens de schoollunch. Dus de gedachte om mijn hele leven door te brengen in een zetel om gewoon na te denken ... Dat leekt me het toppunt van buitensporigheid en lichtzinnigheid. Dus nam ik een blad papier, trok een lijn in het midden en ik deed mijn best redenen te bedenken voor en tegen elk alternatief. Ik weet nog dat ik dacht: wist ik maar hoe mijn leven er zou uitzien voor elk van deze carrières. Kon God of Netflix me nu maar een dvd sturen van deze twee carrières; ik zou geholpen zijn. Ik zou ze nauwgezet vergelijken. Ik zou zien dat er één beter was en de keuze zou gemakkelijk zijn.

Maar ik kreeg geen dvd en omdat ik niet kon bedenken welke optie beter was, deed ik wat velen doen met een moeilijke keuze: ik koos de veiligste optie. De angst om een werkloze filosoof te zijn dreef me ertoe advocaat te worden. En zo merkte ik dat pleiten niet bij me paste. Dat was ik niet. Dus nu ben ik filosoof en ik bestudeer moeilijke keuzes. En ik kan je vertellen: angst voor het onbekende -- vaak een standaard beweegreden bij moeilijke keuzes -- berust op een misvatting. Het is fout om te denken dat bij moeilijke keuzes het ene alternatief écht beter is dan het andere, maar dat we te dom zijn om te weten welke, en aangezien we dat niet weten, we dan maar het best de minst risicovolle optie nemen. Zelfs als je twee alternatieven afweegt met alle beschikbare informatie, blijft de keuze moeilijk. Moeilijke keuzes zijn moeilijk niet omwille van ons of onze onwetendheid; ze zijn moeilijk omdat er geen beste optie is.

Nu, als er geen beste optie is -- als een van de alternatieven niet doorweegt -- dan moeten de alternatieven wel even goed zijn. Misschien kunnen we bij moeilijke keuzes stellen dat beide opties even goed zijn. Maar dat kan niet juist zijn. Als beide even goed zijn, kan je net zo goed een muntje opgooien. Het lijkt fout te denken: oké, zo kies je tussen carrières, woonplaatsen en huwelijkspartners; gooi een muntje op.

Er is een andere reden om te geloven dat moeilijke keuzes geen keuzes zijn tussen even goede opties. Stel, je hebt de keuze tussen twee jobs: je wordt investeringsbankier of grafisch artiest. Er spelen heel wat zaken bij zo een keuze, zoals de voldoening in het werk, financiële zekerheid, tijd voor je gezin, enzoverder. Misschien leer je als artiest de nieuwste technieken van beeldvorming. Terwijl je carrière als bankier je misschien in aanraking brengt met nieuwe vormen van financiële manipulatie.

(Gelach)

Stel je de twee jobs zodanig voor, dat geen van beide beter is dan de andere.

Stel nu dat we een van de twee beter maken, een beetje maar. Stel, de bank probeert je aan te trekken en voegt 500 dollar toe aan je maandloon. Maakt het extra geld de bankiersjob beter dan de artiestenjob? Niet noodzakelijk. Een hoger loon maakt de bankiersjob aantrekkelijker, maar misschien volstaat dat niet om liever bankier te zijn dan artiest. Als een verbetering van een van de jobs hem niet beter maakt dan de andere, dan waren de oorspronkelijke jobs vast niet even goed. Als je start met twee gelijke opties en je verbetert één ervan, dan moet die beter zijn dan de ander. Dat is niet het geval met opties bij moeilijke keuzes.

Nu staan we voor een raadsel. Er zijn twee jobs. Geen van beide is beter, ze zijn ook niet even goed. Hoe moeten we dan kiezen? Er lijkt iets te zijn misgegaan. Misschien is de keuze zelf problematisch en de vergelijking onmogelijk. Maar dat kan het niet zijn. We kiezen hier niet tussen zaken die niet te vergelijken zijn. We wegen de kwaliteiten van twee jobs af, toch? Niet de kwaliteiten van het cijfer 9 en een bord spiegeleieren. Een vergelijking van de globale voordelen van twee jobs kunnen we gemakkelijk maken en dat doen we ook vaak.

Ik denk dat we voor een raadsel staan door een naïeve veronderstelling die we maken over waarde. We gaan er zomaar vanuit dat waarden zoals rechtvaardigheid, schoonheid en vriendelijkheid, vergelijkbaar zijn met wetenschappelijke eenheden zoals lengte, massa en gewicht. Neem gelijk welke vergelijking die niet rond waarden draait, zoals: welke koffer is zwaarder? Er zijn slechts drie mogelijkheden. Het gewicht van de ene is groter dan, kleiner dan of gelijk aan het gewicht van de andere. Een eigenschap als gewicht wordt uitgedrukt in reële getallen -- een, twee, drie enzovoort -- en er zijn slechts drie vergelijkingen mogelijk tussen twee reële getallen. Een reëel getal is groter dan, kleiner dan of gelijk aan het andere. Zo werkt het niet met waarden. Als kinderen van de verlichting hebben we de neiging aan te nemen dat wetenschappelijk denken de sleutel is tot alles wat van belang is in de wereld. Maar de wereld van waarden is anders dan de wereld van de wetenschap. Wat in de ene wereld benoemd wordt met reële getallen, kan dat in de andere wereld niet. We mogen er niet van uitgaan dat de wereld van lengte en gewicht op dezelfde manier functioneert als de wereld van waarden -- van wat we zouden moeten doen.

Dus als wat er voor ons toe doet -- de vreugde van een kind, de liefde voor je partner -- niet kan worden voorgesteld door reële getallen, dan is er geen reden om te geloven dat er bij keuzes maar drie mogelijkheden zijn: dat het ene alternatief beter, slechter of gelijk is aan het andere. We moeten een nieuwe, vierde mogelijkheid invoeren die verder gaat dan beter, slechter of gelijk, die beschrijft wat er gebeurt bij moeilijke keuzes. Volgens mij staan de alternatieven op dezelfde lijn. Wanneer ze op dezelfde lijn staan, blijft het belangrijk welke je kiest, maar de ene optie is niet beter dan de andere. Integendeel: ze zijn elkaar 'waardig', zitten in dezelfde waardengroep, maar ze hebben tegelijkertijd een verschillende soort waarde. Dat maakt de keuze moeilijk.

Moeilijke keuzes op deze manier begrijpen brengt iets aan het licht over onszelf dat we niet wisten. Elk van ons kan redenen bedenken. Beeld je een wereld in waar elke keuze die je maakt gemakkelijk is, dat er altijd een beste optie is. Als er een beste optie is, dan zou je die moeten kiezen, want als je rationeel denkt dan kies je voor het betere, niet voor het slechtere. Je kiest datgene waarvoor je de meeste redenen hebt. In zo een wereld zouden we ervoor moeten kiezen om zwarte sokken te dragen, geen roze. Om ontbijtgranen te eten, geen donut. Om in de stad te wonen, niet op het platteland. Met Betty te trouwen en niet met Lolita. Een wereld vol gemakkelijke keuzes onderwerpt ons aan de rede.

Als je er bij stil staat,

(Gelach)

is het al te gek aan te nemen dat redenen die je werden aangereikt je overtuigd hebben dat het redelijker was om te kiezen voor net die hobby's die je uitoefent, om te wonen in het huis waar je in woont, te werken waar je nu werkt. In plaats daarvan, stond je voor twee keuzes met hetzelfde belang -- moeilijke keuzes -- en je hebt redenen voor jezelf bedacht om die hobby te kiezen, dat huis en die job. Wanneer opties op dezelfde lijn staan, dan geven aangereikte redenen -- de redenen die bepalen of we een vergissing begaan -- geen aanwijzing over wat we moeten doen. Moeilijke keuzes zijn onze kans om ons beslissingsvermogen te oefenen -- het vermogen om redenen te bedenken voor jezelf, om jezelf tot het soort persoon te maken die het platteland verkiest boven de stad.

Wanneer we tussen opties kiezen die op dezelfde lijn staan, doen we iets dat nogal bijzonder is. We kiezen bewust om achter een keuze te staan. Dit is waar ik voor sta. Dit ben ik: ik hou van bankieren. Ik hou van chocoladedonuts.

(Gelach)

Deze reactie op een moeilijke keuze is een rationele reactie, maar wordt niet gedicteerd door redenen die ons worden aangereikt, maar wel door redenen die we zelf hebben bedacht. Wanneer we zelf redenen bedenken om een bepaald soort persoon te zijn, worden we ook oprecht die persoon. Je zou kunnen zeggen dat we de auteurs van ons eigen leven worden.

Als we voor een moeilijke keuze staan, moeten we ons het hoofd niet breken over welke optie beter is. Er is geen beste optie. In plaats van te zoeken naar redenen van buitenaf, moeten we zoeken naar redenen binnenin. Wie wil ik zijn? Jij kunt ervoor kiezen om een roze sokken dragende, ontbijtgranenliefhebbende, op het platteland wonende bankier te zijn. En ik kan ervoor kiezen om een zwarte sokken dragende, in de stad wonende, donutliefhebbende artiest te zijn. Hoe we moeilijke keuzes maken, hangt af van elk van ons.

Mensen die hun beslissingsvermogen niet oefenen bij moeilijke keuzes zijn zwervers. We kennen allemaal wel zo iemand. Ik ben in de rechten verzeild geraakt. Ik stond niet achter mijn rechtenkeuze. Het was mijn ding niet. Zwervers laten de buitenwereld hun leven bepalen. Ze laten middelen als beloning en straf, een schouderklopje, angst, het gemak van een optie ... bepalen wat ze doen. Dus de les die je uit moeilijke keuzes moet trekken: denk na over datgene waar je werkelijk achter kan staan, waar je voor kunt zijn en laat moeilijke keuzes je maken tot wie je wil zijn.

In plaats van een bron van angst en vrees, zijn moeilijke keuzes kostbare kansen om te vieren wat mens-zijn zo speciaal maakt. Namelijk dat redenen die onze keuzes bestempelen als juist of onjuist soms uitgeput raken. En op dat moment -- bij moeilijke keuzes -- hebben we de macht om zélf redenen te bedenken om uit te groeien tot unieke personen. En dat is precies waarom moeilijke keuzes geen vloek zijn, maar een zegen.

Bedankt."

(Applaus)

 

Bron: TED.com